Sociale veiligheid op Willem de Kooning niet verbeterd, directeur legt functie neer
Gepubliceerd: 8 March 2023 • Leestijd: 5 minuten en 17 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.De afgelopen maanden is er onafhankelijk onderzoek gedaan naar sociale onveiligheid op de Willem de Kooning Academie (WdKA). Pogingen de sociale veiligheid te verbeteren hebben onvoldoende effect gehad, blijkt daaruit. De directeur van de kunstacademie treedt daarom terug.
Na een reeks rapporten waarin sociale onveiligheid werd gesignaleerd, gaf het bestuur van de HR inclusiviteitsadviseur Peggy Wijntuin (nu extern, eerder bij de HR in dienst) en ex-onderwijsminister Ingrid van Engelshoven de opdracht om onafhankelijk onderzoek te doen op de WdKA om deze signalen beter te kunnen duiden. Daarvoor spraken ze tussen november 2022 en januari 2023 met een groep studenten en medewerkers van de academie en vroegen hen naar hun welbevinden, hun ervaringen met sociale onveiligheid en mogelijke oplossingen.
De veiligheidsenquête van de Hogeschool Rotterdam in 2021 en het werkbelevingsonderzoek van 2022 lieten zien dat medewerkers en studenten van de WdKA minder tevreden zijn dan studenten en medewerkers van andere onderdelen van de Hogeschool Rotterdam (HR).
Onveilige studie- en werkomgeving
In de veiligheidsenquête antwoordde 14 procent van de WdKA-studenten met ‘ja’ op de vraag of het wel eens voorkomt ‘dat je locaties of situaties bewust mijdt omdat je je daar niet veilig voelt’; 11 procent is het (helemaal) oneens met de stelling: ‘Ik voel me vrij om incidenten of risico’s te melden’.
Uit het werkbelevingsonderzoek kwam naar voren dat 70 procent van de werknemers weliswaar (zeer) tevreden is over het werken bij WdKA, maar dat 12 procent (zeer) ontevreden is.
Het WdKA-Office for Inclusivity (ook bekend als O4i) publiceerde in mei 2022 haar onderzoek naar gelijkheid, diversiteit en inclusiviteit op de academie en concludeerde dat de WdKA niet voor iedereen de veilige plek is die ze wil zijn. ‘Studenten en medewerkers hadden en hebben ervaringen met racisme, islamofobie, validisme, klassisme, seksisme, homofobie, transfobie, body shaming en andere vormen van buitensluiten, discriminatie en geweld door medestudenten en/of medewerkers. Dit maakt de studie- en werkomgevingen zeer onveilig’, staat in het onderzoek.
Vooral organisatorisch probleem
De onderzoekers vonden geen stelselmatige problemen van grensoverschrijdend gedrag of discriminatie; ze zagen wel een complexe onderwijsinstelling die vooral worstelt met een organisatorisch vraagstuk. ‘Het is onze indruk dat de medewerkers van de WdKA zich met passie inzetten voor het beste onderwijs van de studenten’, schrijven de onderzoekers. ‘Zij werken daar hard voor. Tegelijkertijd voelen velen zich niet gerespecteerd, niet gewaardeerd en niet gezien en gehoord. Er is een gevoel van een zekere willekeur in het personeelsbeleid. Er wordt grote afstand ervaren tot management en directie, waarvan men zich afvraagt of deze weten wat er op de werkvloer speelt.’
‘Uit onze gesprekken komt een beeld naar voren van een hiërarchische organisatie waarin zowel sprake is van een grote afstand tussen management en de werkvloer als een directeur die aanstuurt op meer autonomie. De directeur blijkt ondanks zijn wekelijkse spreekuur in “Grand Café de Willem” voor velen onzichtbaar en het management is voor velen onbereikbaar. (Mede-)verantwoordelijkheid van de leiding, structuur en kaders worden gemist. De WdKA wordt als een do it yourself instituut ervaren, waar docenten in de breedste zin van het woord zelf hun weg moeten zien te vinden.’
Daarnaast is er angst om zich bij misstanden uit te spreken: ‘gevreesd wordt voor afrekening en het niet voortzetten van contracten. (…) Opvallend is de al langer durende verziekte sfeer bij de Practices. Al deze ervaringen leiden voor velen tot een permanent gevoel van onveiligheid binnen de academie en een groot gebrek aan vertrouwen jegens de leiding.’
Ook bij Profielen kwamen de laatste jaren diverse signalen en verhalen over onzekerheid en onveiligheid op de WdKA binnen, maar betrokkenen wilden uiteindelijk niet dat hun verhaal naar buiten kwam.
Stevige basis en duidelijke kaders ontbreken
De onderzoekers benoemen dat het kunstenonderwijs ook van studenten vraagt dat ze uit hun comfortzone komen, en dat dit iets anders is dan sociale onveiligheid. ‘Het kunstenonderwijs vraagt om ruimte voor creativiteit en autonomie’, constateren ze, ‘maar ook om een stevige basis en duidelijke kaders. Die laatste worden gemist waardoor vaak chaos wordt ervaren. Het is niet de inzet op meer diversiteit en inclusie die tot meer gevoelens van sociale onveiligheid heeft geleid, maar het gebrek aan een goede toerusting daarvan en inbedding in de organisatie.’
Medewerkers voelden zich aan hun lot overgelaten, schrijven Wijntuin en Van Engelshoven verder in hun conclusie. ‘Studentenwelzijn begint bij docentenwelzijn’, stellen ze en daarom adviseren ze daar structureel in te investeren.
Cvb: ‘Onvoldoende aandacht geweest voor onvrede’
Het college van bestuur van de Hogeschool Rotterdam neemt de bevindingen uit het rapport ‘zeer ernstig’ op en schrijft in een reactie: ‘Het college zou aan de hand van de bevindingen in het rapport willen stellen dat er door organisatorische slordigheden en in de perceptie van collega’s gebrekkige communicatie, onvrede in de academie is ontstaan, die in eerste instantie niet (altijd) met sociale onveiligheid te maken had. Omdat er echter langere tijd onvoldoende aandacht en erkenning voor deze onvrede en de onderliggende oorzaken is geweest, heeft de onvrede zich dieper kunnen nestelen en zich kunnen ontwikkelen tot gevoelens van sociale onveiligheid.’
De onderzoekers adviseren om te zorgen dat de basis op orde komt en de kaders duidelijk zijn. De directie moet zichtbaarder worden, het beleid transparanter en de communicatie beter. Ook moet er meer geïnvesteerd worden in de kwaliteit van het personeel en moet de gesprekscyclus – en daarmee de duidelijkheid over taken, uren, contracten en beloningen – jaarlijks plaatsvinden.
Ingezette veranderingen zijn niet genoeg
Het bestuur van de HR stelt in haar reactie dat het ‘ongemakkelijk’ is te moeten vaststellen dat op dit gebied al beleid is ingevoerd, ‘maar dat dat door de collega’s niet zo ervaren wordt. Het steeds terugkerende gebrek aan transparantie kan daar debet aan zijn.’
Het cvb neemt daarom een aantal maatregelen: het vraagt de leiding van de WdKA met de hele WdKA-community in gesprek te gaan over het onderzoek en doet dat zelf ook. Op basis hiervan moet de academie over een maand ‘een plan van aanpak opstellen waarin alle aanbevelingen uit het rapport worden opgenomen en concreet worden uitgewerkt’. Er wordt een extra lid aan het managementteam toegevoegd ‘die als expliciete taak krijgt om het verbeterproces te versterken, te begeleiden, uit te voeren en/of de uitvoering in gang te gaan zetten en daarover – samen met het managementteam – te communiceren richting de organisatie.’
Directeur legt taken neer
Uit het onderzoeksrapport blijkt dat het vertrouwen in de leiding van de WdKA beschadigd is. Directeur Jeroen Chabot heeft besloten zijn taken neer te leggen om ruimte te maken voor een nieuwe directeur die het vertrouwen terug kan winnen. In een communiqué over zijn vertrek laat Chabot weten dat dit een proces van de lange adem zal zijn. Het is zijn ‘stellige overtuiging’ dat de reeds ingezette verbeteringen tot een beter vertrouwen zullen leiden.
In een afscheidsmail aan de WdKA-gemeenschap schrijft hij: ‘Ik betreur de onzekerheid en spanning die onze medewerkers voelen diep. En ik herken de aanbevelingen die het rapport doet om verbeteringen te maken en organisatieproblemen op te lossen. Als managementteam waren we hier al mee bezig en het rapport moedigt mij en de andere leden van het team aan om onze inzet te verdubbelen en het vertrouwen terug te winnen.’
Chabot maakt na twaalf jaar ruimte voor een nieuwe directeur, het college van bestuur gaat op zoek naar een opvolger. Chabot schrijft dat hij trots is op de zaken die hij met de WdKA heeft bereikt. ‘Ik koester de buitengewone kwaliteit die de docenten hebben gebracht en ik ben trots op de erkenning die we hebben gekregen voor onze programma’s, onderzoek en onderwijsprincipes.’
Chabot verwacht dat na de zomervakantie een opvolger aan de slag gaat. Hij blijft daarna in dienst van de Hogeschool Rotterdam en gaat zich bezighouden met de uitrol van de nieuwe strategische agenda.
Tekst: Tosca Sel
Foto: Levien Willemse
Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie? 
Dank Jeroen Chabot dat jij als directeur het lef hebt gehad om hier onderzoek naar te doen/hierin te investeren en hiermee leiderschap toont. Weten wanneer iets anders nodig is voor een organisatie is ook een teken van leiderschap.
Ik hoop dat men niet de illusie krijgt dat het gevoel van (sociale) onveiligheid niet heerst op andere locaties binnen de hogeschool, want dat is wel het geval. Vanuit alle hoeken hoor ik regelmatig verontrustende verhalen. Ervaringen van medewerkers met hun leidinggevende/directie, studenten met docenten of tussen docenten onderling. Mijn eigen ervaring is hier niet anders in.
Er is werk aan de winkel, voor ons allemaal.
Pas op met wensen. Je hebt kans dat ze worden vervuld. De kritische docenten zullen nog spijt krijgen als haren op hun hoofd als ze straks te maken krijgen met een activistische directie die zich met hun aanpak wil bemoeien en meetbare doelstellingen eist. Want daar zal het op neerkomen als je de instellingsbureaucratie versterkt zoals de bedoeling lijkt te zijn.
.
@ Han van der Horst
Ik hoop toch niet dat we een activistische directie krijgen, daar word het gevoel van veiligheid niet beter op en kan het ook niet snel worden opgelost, denk ik.
Beste Jeroen, jouw vertrek wordt diep betreurd! Door zeer velen die, net zoals ik, beduusd achterblijven na dit totaal onverwachte nieuws. Het doet me goed te vernemen dat je bent bedolven onder stille steunbetuigingen van collega’s.
In mijn optiek heb je altijd moed en leiderschap getoond, zoals ook nu blijkt uit de beslissing om op te stappen. En visie natuurlijk! Want zonder jou had de academie nooit de radicale transformaties kunnen doormaken die nodig zijn geweest om onderscheidend en relevant te blijven.
Het vertrek van Chabot werpt veel vragen op. Natuurlijk wordt er intern op diverse fronten geworsteld met het zoeken naar vaste structuren. Maar in hoeverre is dat – zeker op een academie – inherent aan de verandering van tijdperk die de hele samenleving overhoop haalt? Hoe logisch is het vertrek van de directeur eigenlijk? Want het rapport lezende, is de problematiek grotendeels HR-gerelateerd en derhalve toch vooral op middle-management niveau gelegen. Dat de opstellers van het “vernietigende” rapport niet iedereen de kans hebben geboden te worden betrokken in het onderzoek, geeft te denken. Het gevolg: verwarring alom over wie wel en wie niet ervan op de hoogte was. Dàt voelt pas “sociaal onveilig”.
het getuigt van moed dat Jeroen Chabot heeft ingezet op een onderzoek omtrent sociale onveiligheid bij docenten en studenten en dan ook nog eens consequenties aanvaardt door te vertrekken van zijn post. Hij heeft met zijn komst ingezet om, na de situatie met de vorige directeur, in te zetten op een benaderbare directie die de afdelingen vertrouwen gaf en te kiezen voor een onderwijs dat kijkt in de toekomst. Naar mijn mening was dit hele onderzoek van grotere noodzaak geweest onder de vorige directeur, maar toen keek iedereen weg en durfde niemand de mond open te doen (nu nog niet) terwijl iedereen wist van de onveilige situatie toen. Inclusief het CvB. Het ziekteverzuim loog er niet om en was algemeen bekend. Ik wens Jeroen veel goeds voor de toekomst.
Het is vreemd dat een directeur die mede schuldig is aan de onveiligheid op de academie als cadeautje een nieuwe positie krijgt van het CVB. Dit ruikt op zijn minst naar vriendjespolitiek en zeker naar ongevoeligheid.
Nog ernstiger, uit eigen ervaring geconstateerd is deze directeur de bron van de onveiligheid. Er werd stelselnstig vanaf zijn aantreden grensoverschrijdend gedrag in de vorm van intimidatie, uitsluiting en het aanwakkeren van angstcultuur getolereerd. Worsteling met organisatorisch vraagstuk? Ook uit EIGEN observaties voortkomend uit het beleid van deze directeur.
Onrechtmatigheden en meldingen van klachten zowel van medewerkers als van studenten worden structureel onder het tapijt geveegd. Er moet serieus worden overwogen voor een onderzoek dat DE onderste steen boven kan halen.
The Dean has taken responsibility for structural dysfunctions within his organization. Fair enough. But the management team he has assembled is also accountable, as is the CvB. The transition to new leadership will bring more insecurity and chaos, at least for a time. I’m curious about the vision for merging with Codarts, the leader of which also recently stepped down, now that a fuller and more accurate picture of the problematic employment, teaching, and learning climate at WdKA has been revealed. The whole art education network in the Netherlands has been wracked with crises and protests over the past years. Structural change is long overdue. Bureaucracy doesn’t provide the answers.
NL
Na ruim vijf jaar te hebben gewerkt onder de directe supervisie van Jeroen, ben ik bekend met veel van de uitdagingen waar de academie nu voor staat, zoals beschreven in het rapport. Hiernaast wil ik benoemen dat eerder al stappen zijn ondernomen om kwesties aan te pakken voordat dit onderzoek werd gepubliceerd. Ik beschouw vooruitgang hierin als een voortdurend proces dat vraagt om constante inspanning en samenwerking.
Ik heb waardering voor Jeroen’s leiderschapsstijl, waarin hij consequent de nadruk legt op het belang van open dialoog, inclusiviteit & diversiteit, sociale veiligheid, vitaliteit en professionalisering. Hiernaast wil ik benoemen dat zijn inzet voor het hoger kunstonderwijs verder reikt dan de WdKA. Ik zie zijn beslissing om opzij te stappen en ruimte te maken voor nieuw leiderschap als bewijs van zijn betrokkenheid om de academie te bieden wat nodig is, ook wanneer dat impliceert dat hij daar zelf dan geen rol meer in heeft. Ik wil Jeroen graag bedanken voor zijn inzet en toewijding voor de WdKA.
ENG
Having worked under Jeroen’s direct supervision for more than five years, I am familiar with many of the challenges that the academy is facing, as outlined in the report. However, I also want to acknowledge the proactive steps that have been taken to address these issues prior to the report’s publication. I believe that making progress is an ongoing process and improvements require continuous effort and collaboration.
I have always respected Jeroen’s leadership style in which he consistently emphasized the importance of open dialogue, inclusivity & diversity, social safety, vitality, and professionalization. His dedication to higher art education extends beyond the WdKA. I see his decision to step aside and make room for new leadership as evidence of his commitment to ensure that the academy receives what is needed, even if that means removing himself from the equation. I express my gratitude to Jeroen for his commitment and dedication towards the WdKA.
De aanleiding van recente onderzoeken door kunstonderwijsinstellingen waren de vele verontrustende berichten op Instagram account @calloutdutchartinstitutions in 2020. Vele kunstonderwijsinstituten namen onmiddellijk acties om een einde te maken aan de mistanden. De WdKA deed dit aan de hand van een interne onderzoek. Daarin wordt één van DRIE berichten uit de hierboven genoemde account onder handen genomen. De uitkomst van het interne onderzoek: de WdKA was vrij van onveilige situaties.
Kort stilstaan bij dezelfde account en wel bij een bericht van een andere oud-student van de WdKA. Dit openbaart het structureel negeren van leidinggevenden aangaande meldingen van hoogst incorrect gedrag van een docent (plaatsgevonden in 2014 – 2015). Vele studenten voelden zich lange tijd onveilig en gekwetst. Deze oud-student sloot af met de constatering dat betreffende docent uiteindelijk werd geschorst door de ‘dean of WdKA’. Echter een onjuiste constatering. Opdracht tot onmiddellijke schorsing kwam van het CVB van de HR vandaan.
Op 8 februari 2023 kwam het advies uit van het onderzoek sociale veiligheid binnen de WdKA in opdracht van de HR. Op 8 maart 2023 werd de reactie van het CvB op het onderzoeksrapport bekendgemaakt. Deze eindigde met een concreet voornemen van de directeur van de WdKA dat ‘hij graag de handschoen oppakt om de noodzakelijk stappen te gaan zetten, samen met zijn AMT’. En op dezelfde dag werd de terugtreding van dezelfde directeur bekend gemaakt.
Een voorbeeld van lef (anoniem, 08-03-2023 om 16:35)?? Het tonen van moed en leiderschap (anoniem, 10-03-2023 om 14:16)?? Van moed getuigen (anoniem, 10-03-2023 om 17:54)?? Het tegenovergestelde lijkt beter van toepassing, eigenlijk een typisch geval van ‘Daders vrijuit, slachtoffers niet geholpen.’ Nu zéér geneigd om in de veronderstelling van ´Constant Nieuwenhuys’ (10-03-2023 om 18:45) te geloven!