Besteden universiteiten en hogescholen de leenstelselmiljoenen wel echt aan beter onderwijs als de overheid dat niet langer controleert? De Tweede Kamer heeft zijn twijfels, maar volgens demissionair minister Dijkgraaf is dat nergens voor nodig.

Toen de basisbeurs in 2015 werd afgeschaft mochten de instellingen de opbrengst ervan gebruiken om hun onderwijs te verbeteren. Voorwaarde was dat hun ‘kwaliteitsplannen’ werden goedgekeurd door accreditatieorganisatie NVAO en dat de medezeggenschap en de raden van toezicht erover zouden meebeslissen.

Nu de basisbeurs in 2023 weer is ingevoerd wil minister Dijkgraaf de vrijgevallen middelen zonder meer aan de instellingen geven. In 2024 gaat het om een bedrag van 419 miljoen euro voor de hogescholen en 244 miljoen euro voor de universiteiten.

Geen controle meer nodig

De NVAO-controle op de besteding van het geld is wat hem betreft vanaf 2025 niet langer nodig. Hij vertrouwt erop ‘dat de instellingen zich, ook na afloop van de huidige kwaliteitsafspraken, zullen blijven inzetten voor de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs’. De medezeggenschap beslist mee of het allemaal wel goed gebeurt.

Een aantal partijen is er niet gerust op, want in het verleden hielden lang niet alle instellingen zich aan de afspraken. De VVD wil weten welke ‘terugvalopties’ de regering heeft als onverhoopt blijkt dat instellingen de miljoenen ergens anders aan uitgeven. Volgens Dijkgraaf zijn er voldoende andere controles. Zo kan de NVAO besluiten om een slechte opleiding niet langer goed te keuren.

Maar dan moeten die opleidingskeuringen niet verdwijnen, waarschuwt Nieuw Sociaal Contract, die niet wil dat instellingen straks hun eigen opleidingen gaan keuren. Liever ziet de partij van Pieter Omtzigt dat er bovenop de opleidingskeuringen nog steekproefsgewijze controles komen.

Te grote regeldruk

Dijkgraaf vindt zulke steekproeven ‘niet proportioneel’. Zo’n ‘stapeling van toezicht’ zou een te grote regeldruk veroorzaken. Alleen als een volgend kabinet besluit om instellingsaccreditatie in te voeren zouden steekproeven kunnen worden ingezet als er signalen zijn dat een opleiding tekortschiet.

Hij is evenmin bang dat de medezeggenschap onvoldoende betrokken wordt bij de besteding van het geld. Die besluitvorming valt onder de ‘hoofdlijnen’ van de begroting, is afgesproken met de hogescholen, universiteiten en studentenorganisaties, en daar heeft de medezeggenschap instemmingsrecht op. Bij meningsverschillen kan de medezeggenschap in bezwaar gaan bij de landelijke geschillencommissie.

Vergoedingen medezeggenschap nog niet rond

GroenLinks-PvdA herinnert Dijkgraaf eraan dat er nog altijd geen overeenstemming is over de financiële vergoedingen voor studenten in de medezeggenschap en dat dit ten koste gaat van het toezicht. Die stelling gaat de minister te ver, maar hij verwacht dat de instellingen en studentenorganisaties voor de zomer een akkoord bereiken.

De kwaliteitsbekostiging kan in 2025 worden afgeschaft als het wetsvoorstel vóór de zomer door de Tweede en Eerste Kamer behandeld is.

Tekst: HOP, Hein Cuppen
Illustratie: Evi Penders

Volg ons op Instagram