Het is lekker koud deze week en het energieverbruik zal navenant zijn op de Hogeschool Rotterdam. Wouter Sjoerdsma is sinds een half jaar voltijds energiecoördinator van de HR. Zijn taak is uit te zoeken waar en hoe we energie kunnen besparen. En dat kan op heel veel manieren, dus een goed voornemen voor de hogeschoolgemeenschap.

Op de diverse locaties van de HR staan snoep- en frisdrankautomaten met koeling en een display. Om de snickers en marsen niet te laten smelten worden deze automaten gekoeld, dag en nacht. Eén automaat levert zo’n 2000 kWh per jaar aan ‘sluipverbruik’ op, schat Wouter Sjoerdsma na het doen van een meting in het weekend. ‘Dat staat gelijk aan het elektriciteitsverbruik van een klein huishouden.’ Het hoge verbruik ontstaat volgens Sjoerdsma ook omdat de apparaten niet goed geïsoleerd zijn.

Sjoerdsma vindt wat van die energieslurpers. Aan de ene kant wil hij niet ‘het mannetje zijn dat mensen van hun snoep berooft’ maar de energiecoördinator wil de HR-gemeenschap wel een spiegel voorhouden. De automaten verbruiken stroom en samen met veel ander elektrisch sluipverbruik kost dat de HR veel geld. ‘De middelen op de hogeschool zijn beperkt, en dan moet je je afvragen hoe belangrijk we bepaalde dingen vinden.’

‘Poetin had invloed op mijn carrière’

Sjoerdsma komt uit de ‘medische techniek’ en was lange tijd hoofd van de instrumentele ontwikkelafdeling van het Erasmus MC. Door eerdere contacten met de opleiding zorgtechnologie kende hij de HR. Sinds mei 2023 werkt hij er als energiecoördinator.

‘Ik heb mijn eigen huis verduurzaamd en energieneutraal gemaakt. Het onderwerp houdt mij bezig, iets dat begon als hobby’, vertelt hij. Toen in oktober 2021 de gasprijzen de lucht in schoten en mensen moeite hadden hun energierekening te betalen, kreeg Sjoerdsma van bekenden steeds vaker vragen om advies. Hij maakt er zijn werk van. ‘Poetin draaide de gaskraan dicht, en dat had invloed op mijn carrière.’

Binnen de hogeschool stelt de energiecoördinator het verbruik van energie nu ter discussie, en onderzoekt hoe dit omlaag kan: ‘Eerder vond bijna niemand het belangrijk, want energie was goedkoop.’ De HR maakte al stappen met bijvoorbeeld zonnepanelen op de daken, het isoleren van locatie Academieplein en met de verhuizing van de huurlocaties Posthumalaan en Max Euwe naar één (duurzamer) nieuwbouwdeel op locatie Kralingse Zoom. In de komende jaren worden de bestaande gebouwen verder verbeterd en verlaat de HR ook huurpanden aan de Wijnhaven voor energiezuinige nieuwbouw op de Laan op Zuid.

‘Studenten brengen eigen warmte mee’

Als je energie wilt besparen is er nog meer mogelijk, weet Sjoerdsma. ‘Bij het regelen van de temperatuur in gebouwen kun je ook rekening houden met de weersverwachtingen. Dat doen we nog niet, terwijl je eigenlijk wilt anticiperen. Nu staat de thermostaat om 8.00 uur ’s ochtends op 19 graden, maar alle studenten die dan binnenkomen brengen hun eigen warmte mee, ongeveer 100 Watt per student. Daar zou je rekening mee kunnen houden in je sommetje.

’s Middags wordt het soms te warm in de gebouwen, doordat de zon het gebouw extra opwarmt. Er is software die daar rekening mee kan houden en ’s ochtends op iets lagere temperatuur aanstuurt en bij zonnig weer soms om 11.00 uur al ophoudt met verwarmen. Zo voorkom je dat je in de middag weer moet koelen.’

Sjoerdsma wil, vertelt hij, graag een proef doen met dergelijke ‘lerende’ software op locatie Wijnhaven 107, dat ook aan Plein 1940-1945 ligt en zowel veel zon als veel westenwind vangt. ‘Het gebouw heeft een grote open gevel op het westen waar de weersinvloeden heel groot zijn.’ De coördinator wil daar de betreffende software gebruiken die rekening houdt met en anticipeert op het weer buiten, en op basis daarvan de warmte- en koelinstallaties binnen aanstuurt.

‘In de zomer ging de verwarming automatisch aan’

Op locatie Rochussenstraat zou Sjoerdsma de installaties ook efficiënter willen laten draaien, en op z’n minst de kloktijden zelf instellen. Het lastige is dat het een huurpand is. ‘Wij hadden eerder geen inzicht in het gebouwbeheersystem; dat was afgeschermd, onder andere vanwege de veiligheid in verband met mogelijke hack-aanvallen. Inmiddels mogen we er wel bij maar we kunnen nog niks aanpassen. Afgelopen zomer ging de verwarming ’s ochtends automatisch aan, wat helemaal niet nodig was. Dat betekent in twee maanden 10.000 euro verlies.’

Het is dat Rochussenstraat recent flink verbouwd is en er nog een huurcontract tot 2031 ligt, want als het aan Sjoerdsma had gelegen had de HR op een eerder moment naar een minder energie-slurpende locatie gezocht. ‘We geven daar ongeveer 1 miljoen euro per jaar uit aan energie (op een totaal van 6,5 miljoen voor de hele HR, red.). Het hoge smalle gebouw heeft veel buitenkant, is slecht geïsoleerd en er worden ouderwetse installaties gebruikt. Dat wil ik veranderen, maar ja: wie betaalt dat, de huurder of de verhuurder?’

HR wil af van stadswarmte

De meeste locaties van de HR gebruiken geen gas maar stadswarmte, dat qua prijs overigens meebeweegt met de gasprijs. Sjoerdsma vertelt dat de HR graag af wil van stadwarmte en voor het verwarmen van de gebouwen over wil stappen op elektrische warmtepompen. ‘Zeventig procent van de stadswarmte komt van de AVR (Afvalverwerking Rijnmond, waar vuil wordt verbrand, red.). Nu er brand is geweest bij de AVR wordt er weer voor een deel op gas gestookt. Er zijn sowieso negatieve bijeffecten, zoals in Amsterdam waar afval om te verbranden vanuit Rome wordt aangevoerd per trein, wat ook weer voor extra CO2-uitstoot zorgt. Tegelijkertijd neemt het CO2-gehalte van de elektriciteit die we inkopen juist sterk af doordat er meer zonne- en windenergie “in zit”.’

De HR stelt zich tot taak, en moet dat wettelijk gezien ook, dat alle benodigde energie in 2050 CO2-neutraal kan worden opgewekt. Sjoerdsma: ‘Dat vraagt om ongeveer een halvering van het energieverbruik in de periode tot 2040. De gebouwgebonden energie gaat voornamelijk naar verwarmen, koelen, ventileren en verlichten. De gebruiksgebonden energie naar bijvoorbeeld schermen, servers, koelkasten en onderzoeksapparatuur.’

Het ‘Energiebeleid 2024-2040 HR Gaat verder’, waarin de besparingsdoelen beschreven staan, ligt ter goedkeuring bij het cvb; de medezeggenschapsraad moet er ook nog mee instemmen voor het van kracht wordt.

‘Het is mijn taak sommetjes te maken’

Wat betreft het verbruik is er nog een hoop te besparen, stelt Sjoerdsma. ‘Het elektrisch sluipverbruik van 468.000 Watt kost ons nu 1,2 miljoen euro per jaar en vormt 43 procent van het totale elektriciteitsgebruik’, heeft hij berekend.

‘Het is mijn taak om zulke sommetjes te maken. Dan gaat het bijvoorbeeld om boilers in pantry’s die onnodig aan staan, digiboards, computerschermen en printers die op “stand-by” staan, en eigenlijk alles wat onnodig in stopcontacten zit, wat ook energie kost. Zeker in de nacht heeft dit geen enkele onderwijswaarde, iedereen snapt dat we daar vanaf willen. Iedere 1500 Watt sluipverbruik kost op jaarbasis 4000 euro. Dan heb je het bijvoorbeeld over het stand-by gebruik van 750 computerschermen of 40 Teams-schermen. Deze energie wordt omgezet in warmte, die in de zomer ook weer (elektrisch) wordt weggekoeld. Dubbel verlies dus.’

‘Bij “Laan op Zuid” graag gescheiden elektriciteitsnetwerk’

Je kunt daar ‘makkelijk’ vanaf als je er voor het bouwen van panden en inrichten van elektrische installaties rekening mee houdt, legt Sjoerdsma uit. ‘Bij de nieuwbouw op de Laan op Zuid zou ik graag zien dat we het elektriciteitsnetwerk scheiden. Dus dat de veiligheidskritische functies zoals alarm- en brandinstallaties op een netwerk zitten dat altijd aanstaat, en al het niet-essentiële op een netwerk dat je in één keer uitzet als het gebouw dicht is.’

We mogen best aan elkaar vragen om schermen uit te zetten, vindt de energiecoördinator. ‘En haal stekkers uit het stopcontact als je de apparaten niet gebruikt, net zoals je de ramen dichtdoet die aan het eind van de dag nog openstaan. Ik hoor van mensen dat in het weekend weleens het licht aanstaat of ramen openstaan. Accepteren we dat? Zelf doe ik ’s avonds thuis altijd een sluitrondje en kijk ik wat er onnodig aan- of openstaat. Het zou fijn zijn als mensen dat wat ze thuis doen om energie te besparen, hier ook doen.’

‘Je wilt de mensen warm hebben, niet het gebouw’

Veel mensen hebben vanwege de hoge energieprijzen thuis de kachel lager gezet. Op de HR is dat ook gebeurd, de thermostaat ging van 21 naar 19 graden. Heb je het dan nog koud, dan kun je een trui aantrekken, zegt ‘het vervelende mannetje’ voorzichtig. ‘Zelf draag ik een thermoshirt, een overhemd en een trui. En ik kom ’s ochtends al warm binnen omdat ik van ver kom fietsen. Je wilt de mensen warm hebben, niet het gebouw. En, ja ik weet van de fysiologische verschillen tussen mensen, en tussen mannen en vrouwen; mannen kunnen over het algemeen een bredere bandbreedte aan temperaturen aan. Als je je warm kleedt en het dan toch te koud hebt, heb je overigens gewoon een punt hoor.’

Studenten en medewerkers kunnen als ze niet per se in een bepaald lokaal of kantoor móeten zijn, ook plekken op een locatie zoeken die aangenamer zijn, suggereert Sjoerdsma. ‘Bij flexplekken kun je kiezen. Bij het Erasmus MC werkte ik bijvoorbeeld in een gebouw met een noord- en een zuidgevel die qua temperatuur vaak duidelijk verschilden.’

In de ogen van Wouter Sjoerdsma is er alles bij elkaar dus nog heel veel te besparen. En dat is nodig ook, sluit hij af, wijzend op de 6,5 miljoen euro die de HR dit jaar betaalt aan energie. ‘Dat bedrag staat bijvoorbeeld gelijk aan 65 fte aan docenten. 6,5 miljoen op een totaal van 430 miljoen is gewoon veel geld.’

Tekst: Jos van Nierop
Foto: Darice de Cuba

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?