Binnenkort is iedereen weer hard aan de studie. Wat gebeurde er de afgelopen weken in het hoger onderwijs? Er waren veel financiële kwesties, blijkt uit de samenvatting.

Midden in de vakantie kondigde de Haagse Hogeschool aan dat de hand op de knip gaat. Net als bij andere hogescholen en universiteiten daalt de instroom er en maakt het bestuur zich zorgen over de bezuinigingsplannen van het nieuwe kabinet. Die worden op dit moment verder uitgewerkt door de ambtenaren van het ministerie van Onderwijs.  

Kamerhuur verder omhoog 

Deze zomer meldde bemiddelingsbureau Kamernet op basis van zijn eigen aanbod dat studentenkamers ruim vijf procent duurder zijn geworden in vergelijking met vorig jaar. Amsterdam blijft de duurste stad van Nederland met een gemiddelde huur van 961 euro, gevolgd door Utrecht (837 euro). In Rotterdam betaal je gemiddeld 710 euro. De stijging was afgelopen jaar het grootst in Zwolle en Breda. Daar ging de kamerhuur met gemiddeld dertig procent omhoog.  

Vanaf 1 juli is de wet betaalbare huur van kracht, die ook de prijzen op de particuliere kamermarkt zou moeten drukken. Maar dat lukt alleen als studenten te hoge huren aanvechten bij de huurcommissie (dat kon al) of bij hun gemeente (dat is nieuw). Die kunnen vanaf januari boetes opleggen aan verhuurders die te veel geld vragen.  

De tijd moet uitwijzen of deze nieuwe overheidsregels opgewassen zijn tegen de aloude economische regels van vraag en aanbod. In de duurste steden, Amsterdam en Utrecht, is het kamertekort ook het grootst, zegt Kences, de brancheorganisatie van sociale studentenhuisvesters in reactie op de prijsstijgingen. Maar hogere prijzen zorgen ook voor minder vraag, bleek vorig jaar al: vanwege te dure kamers blijven studenten langer thuis wonen. 

‘Geen andere bekostiging’ 

Een klein voorproefje van het denken binnen het ministerie kwam half juli naar buiten via een interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO). Ambtenaren van verschillende ministeries en adviesorganen schetsen daarin mogelijke oplossingen voor de belangrijkste problemen in het hoger onderwijs. Dat zijn vooral de hoge uitval van studenten en de studiekeuze die niet altijd aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt.  

Zouden meer opleidingen aan selectie voor de poort moeten doen, om ze op de juiste plek te krijgen? Of moet het onderwijs op de universiteit duurder worden, zodat meer vwo’ers voor het hbo kiezen? De ambtenaren schetsen verschillende scenario’s. 

Waar ze geen brood in zien is een fundamentele aanpassing van het bekostigingsstelsel. Hogescholen en universiteiten krijgen hun geld op basis van studentenaantallen en, voor een kleiner deel, het aantal uitgereikte diploma’s. Nu de instroom krimpt, vragen instellingen steeds vaker om een andere manier van financieren. Maar daarvoor zien de ambtenaren “geen aanleiding”. Wel zien ze nog mogelijkheden om het huidige stelsel te verbeteren. 

OCW wint hoger beroep: ov-boetes ‘stapelen’ mag toch

Had meteen gezegd dat ik een ov-boete kreeg, dan had ik de volgende boete kunnen voorkomen. Dat is kortweg het verwijt van een oud-student aan studiefinancier DUO. Maar in hoger beroep verliest hij zijn zaak alsnog.

Hoe snel moet je oud-studenten op de hoogte brengen van een ov-boete? Dat was de inzet van een rechtszaak tegen studiefinancier DUO, of eigenlijk tegen de minister van Onderwijs. Voor de student ging het om een boete van 225 euro, maar voor de Nederlandse Staat stonden er vele miljoenen op het spel.

De oud-student had in coronatijd een bericht verkeerd gelezen en dacht dat hij drie maanden langer met zijn ov-studentenkaart mocht reizen, ook al was hij per 1 september afgestudeerd. Dus reisde hij vanaf september zonder geldige ov-studentenkaart.

Voor die vergissing mag hij best een boete krijgen, oordeelde de kantonrechter in 2022. Maar hoe snel moet de overheid laten weten dat je zo’n boete krijgt? De kantonrechter schold de tweede boete kwijt. De oud-student had de kans niet gekregen om die te voorkomen, was het oordeel.

Dat was heftig nieuws. Heeft de overheid soms jarenlang te veel boetes uitgedeeld en zo ja, moeten die studenten dan hun geld terugkrijgen? In hoger beroep schetste de advocaat van het ministerie het probleem. Als de uitspraak van de kantonrechter overeind zou blijven, ‘dan zou dit meebrengen dat de ov-schuld altijd moet worden gematigd wanneer er sprake is van een controle achteraf’, staat in het vonnis van de Centrale Raad voor Beroep. En ja, deze controles vinden nu eenmaal achteraf plaats.

Per september had deze student geen reisrecht meer. In oktober ging DUO weer controleren en pas op 11 november kreeg de oud-student bericht dat hij een boete kreeg. Hij maakte weinig gebruik van de kaart, anders had de boete kunnen oplopen tot 600 euro. De student vindt het niet terecht. Hij heeft één vergissing gemaakt. Als je door rood rijdt, krijg je toch ook maar één boete?

Maar de ov-boete, redeneert de rechter in hoger beroep, is formeel geen boete. ‘Anders dan betrokkene meent, heeft hij niet voor ‘dezelfde overtreding’ meerdere ‘boetes’ gekregen. De in rekening gebrachte bedragen zijn vergoedingen per maand voor het gebruik in die maanden van het reisrecht.’

Weinig gereisd

De oud-student (die meent dat DUO onduidelijke voorlichting heeft verstrekt) had in die periode ook nauwelijks met die kaart gereisd. Dat doet er niet toe, vindt de rechter. De student had zelf beter op moeten letten en het is niet onredelijk dat de overheid pas na 1 oktober controles uitvoert.

De boetes voor het doorreizen met een verlopen studentenreisrecht kunnen snel oplopen. Als je de trein, tram of bus pakt, betaal je dit jaar 89,50 euro per halve maand en vanaf maand twee verdubbelt dat naar 179 euro per halve maand. Je betaalt alleen wanneer je de kaart werkelijk gebruikt.

Onbedoelde plagiaathulp 

Normaal gesproken helpt het docenten om plagiërende studenten te vangen. Maar als je een plagiaatscanner aan studenten geeft, blijkt hij ook heel handig als je knip- en plakwerk wilt verdoezelen, ondervond hogeschool Saxion.  

Tijdens een rechtszaak die een student tegen de hogeschool aanspande bleek dat studenten hun werk tot wel negen keer door de scanner haalden. Een essay dat eerst 86 procent plagiaat bevatte kon daardoor met uiteindelijk minder dan tien procent worden ingeleverd. Hoeveel studenten de software op deze manier gebruikten wil Saxion vanwege het lopende onderzoek niet zeggen. Wel heeft Saxion de toegang tot de scanner afgesloten.  

Minder studenten van buiten Europa

Meer dan 17 duizend studenten van buiten Europa willen hier studeren, meldt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Het zijn er enkele honderden minder dan vorig jaar.

De IND kreeg, om precies te zijn, 17.187 aanvragen voor een verblijfsvergunning voor studenten van buiten de Europese Economische Ruimte. De EER bestaat uit de Europese Unie plus Noorwegen, IJsland en Liechtenstein. Het Verenigd Koninkrijk valt erbuiten.

Vorig jaar waren er 17.870 aanvragers. Volgens de IND komen die twee aantallen ‘redelijk overeen’. Vrijwel alle aanvragen worden goedgekeurd, want de aanvraag loopt via de hogeschool of universiteit, die zelf al heeft beoordeeld of de student aan de voorwaarden voldoet.

Ongeveer een kwart van de internationale studenten komt van buiten Europa. Het zijn vooral studenten uit China, India, de Verenigde Staten, Turkije en Indonesië. Van de EU-studenten komen de meesten uit Duitsland, Italië en Roemenië.. 

Kunsthogeschool onder toezicht 

De Onderwijsinspectie maakt zich nog altijd zorgen over de Hogeschool der Kunsten Den Haag en zet het verscherpte toezicht voort, blijkt uit een deze zomer verschenen onderzoek.  

Aanleiding voor het inspectieonderzoek was een NRC-artikel uit 2020 over het grensoverschrijdende gedrag van een oud-student bij de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK), een van de twee faculteiten van de hogeschool. De inspectie wilde weten of het bestuur wel in staat was om de sociale veiligheid te waarborgen. 

De hogeschool heeft weliswaar positieve stappen gezet, maar moet er nog heel wat gebeuren schrijft de inspectie. Anders blijft het risico bestaan ‘dat het herstel niet doorzet en dat nieuwe signalen niet worden opgepakt’.  

Tijdens het onderzoek bleek verder dat de beide examencommissies van de hogeschool hun wettelijke taak als ‘hoeder van de onderwijskwaliteit’ niet kunnen waarmaken en dat ze te weinig betrokken zijn bij de verbetering van het toetsbeleid. Ook is de financiële positie van de hogeschool nog altijd wankel. Het bestuur van de hogeschool moet begin september een nieuw plan van aanpak inleveren bij de inspectie. 

Tekst: HOP
Beeld: Demian Janssen

Volg ons op Instagram