Op Curaçao was Marjan Hoogendijk de enige blanke in de wijk Tera Kora waar ze werkte. ‘Mensen dachten dat ik daarom alles wist, een vreemde ervaring voor mij. Ze kijken tegen Nederlanders op als het om kennis gaat, omdat het niveau van ons onderwijs hoger is.’ Door haar verblijf in Tanzania kan ze moeilijk meer tegen klagende mensen. ‘Zo slecht hebben we het hier niet.’
De twee reizen hebben haar blik op de wereld veranderd. ‘In Tanzania zag ik kinderen lopen in onze afgedankte Hello Kitty-truitjes en jonge meisjes die uit armoede betaalde seks hebben waardoor ze een groot risico lopen op besmetting met hiv.’
Maar ze kwam ook in aanraking met andere rituelen rond leven en dood. ‘Op Curaçao werkte ik in een hospice. Mensen gaan daarnaartoe als ze niet lang meer te leven hebben. Waar sterven bij ons een trieste gebeurtenis is, vieren de mensen het sterven daar als een verlossing van het aardse lijden. Er wordt gezongen en gedanst, de hele familie zit rond het sterfbed. Voor mij als Nederlandse was dat nieuw.’

Diabetes is volksziekte
Al op de havo wist Marjan dat ze tijdens haar studie op reis wilde gaan. Dus begon ze in het eerste jaar met oriënteren op een buitenlandstage en met sparen. In het derde jaar was het zo ver. Op Curaçao liep ze niet alleen stage in een hospice, maar ook in de thuiszorg. ‘Bijna alle patiënten die ik thuis bezocht, hadden diabetes. Veel mensen hebben overgewicht en diabetes is dan ook volksziekte nummer een. Mensen eten vaak twee keer per dag warm en overal is fastfood te koop. In Nederland leren patiënten om zichzelf insuline toe te dienen. Daar komt de thuiszorg aan huis om het te doen. De rest van de zorg ligt bij de familie. Als verpleegkundige werk je echt met hen samen. Hier in Nederland ben jij juist de expert. Het was interessant om te zien hoe bepalend cultuur is in de zorg.’

Kindersterfte
In Tanzania woonde Marjan bijna drie maanden op het eiland Zanzibar. Ze was daar voor haar minor Beyond borders. ‘Onze opdracht was om hiv/aids-voorlichting aan kinderen en jongeren te geven, maar voor vrije studiepunten werkte ik ook een dag in de week in een klein ziekenhuis op de kraamafdeling. In de verloskamer stonden twee bedden, soms waren vrouwen tegelijkertijd aan het bevallen. De weegschaal om de pasgeborenen te wegen had een afwijking van kilo’s. Er lag een geschonken vacuümpomp, maar dat was het dan ook. Alles gaat via de natuurlijke weg. Vrijwel direct nadat de vrouwen zijn bevallen, gaan ze douchen en naar huis. Alles moet snel, snel, snel. Als de vader geen tijd heeft om ze op te halen, stappen ze gewoon met hun pasgeboren baby op de bus. Ook de medische zorg voor baby’s is minimaal. Ik was bij de geboorte van een kindje dat we hier zeker hadden laten nakijken, maar waar niks mee werd gedaan. Kindersterfte komt regelmatig voor.’

‘Omdat ik blank ben, dachten mensen dat ik alles wist. Een vreemde ervaring.’

Armoede
In het begin was het lastig voor Marjan en haar medestudenten om positie te bepalen ten opzichte van de armoede die ze zagen. ‘Je krijgt ellendige verhalen te horen. Het liefst wil je gelijk je hele bankrekening geven, maar al snel merk je dat er ook mensen zijn die dat gevoel bij jou willen manipuleren. Er was bijvoorbeeld een lerares met een heel verhaal over haar hiv-besmetting en haar liefde voor een man die hiv-negatief was, en of we haar opleiding maar wilden betalen. Dan moet je alert zijn, maar tegelijkertijd waren er kinderen die oprecht blij waren met de kleurtjes en schriften die we voor ze hadden gekocht. Bij hen hoefden we niet op onze hoede te zijn.’
De groep studenten bezocht scholen om voorlichting te geven. ‘Er waren grote leeftijdsverschillen in de klassen, er zaten kinderen in van acht tot veertien jaar. Dat maakt nogal wat uit. Er is veel onveilige seks onder deze jongeren. Meisjes die uit armoede betaalde seks hebben, krijgen meer geld als ze het onbeschermd doen. Pas als jongeren gaan verloven, krijgen ze seksuele voorlichting, maar dat is veel te laat. Door kennisquizzen te doen, kwamen we erachter aan welke kennis over hiv/aids het ontbrak en op basis daarvan hebben we een kwartet gemaakt. We hebben het laten drukken en lamineren, zodat we ook echt iets konden achterlaten. De kinderen hadden nog nooit kwartet gespeeld en vonden het heel leuk om te doen. Ook docenten waren enthousiast over deze manier van kennis overbrengen.’

Back to normal
Inmiddels is Marjan alweer een paar maanden thuis en zoals dat gaat: al snel is het of je niet bent weggeweest. ‘Ik was nog steeds met mijn reizen bezig, maar voor anderen was dat alweer een gesloten boek. Ik kom uit een groot en gezellig gezin, daar was ik voor het eerst echt op mezelf aangewezen. Het reizen heeft me zelfstandig gemaakt.’

Tekst: Esmé van der Molen
Fotografie:  Marjan Hoogendijk