De meeste (autochtone) Nederlanders zijn opgegroeid met de fiets. Je kreeg er een voor je verjaardag, leerde het met zijwieltjes en daarna kon je het zonder. Met een beetje geluk (of pech) was je vijf fietsen verder voordat je op een volwassen rijwiel zat. Het is dus geen toeval dat er – volgens de Fietsersbond – in geen welvarend land zo veel wordt gefietst als in Nederland.

Ook RBS-docent Louis Uljee leeft op de fiets en hij zag in de Nederlandse fietscultuur een mogelijkheid voor zijn onderwijs. Hij ontwikkelde het project Bike Economy. Daarin staan drie wereldsteden centraal waar autogebruik de norm is: Los Angeles, Taipei (Taiwan) en Shanghai. De tweedejaars ibms (international business and management studies) die voor het project kozen, deden research naar de vraag hoe fietsgebruik in deze steden zou kunnen worden gepromoot. Vervolgens deden ze veldonderzoek in de stad zelf (op de fiets!) en werkten ze na terugkomst aan een business case.

Los Angeles: autostad bij uitstek

Paola Valerio ging met negen medestudenten en docent Uljee naar Los Angeles. ‘We wilden onderzoeken waar het aan ligt dat mensen in LA de fiets niet pakken. Zelf hebben we in de twee weken dat we er waren alles op de fiets gedaan. We waren een soort rijdende attractie voor de inwoners van LA. Fietsen is daar niet gebruikelijk en ineens zagen ze een groep jonge mensen op felgekleurde, hippe fietsen rijden. We werden namelijk gesponsord door fietsenmerk Pure Fix.’

Fietsen in LA is totaal anders dan wij hier gewend zijn, merkte Paola. ‘Er zijn op de meeste plekken geen fietspaden en stoplichten. Je fietst naast de auto’s. Als er bij uitzondering wel een fietspad ligt, kan dat ineens ophouden wat voor onveilige situaties zorgt. We zagen weinig mensen op de fiets en de enkele fietser die zich er wel aan waagde, droeg beschermende kleding. Fietsen is in de huidige infrastructuur van LA is niet veilig.’

Valt er dan wel iets te promoten? Is niet het beste advies: fiets niet? ‘Nee, dan zou er nooit iets veranderen. Het moet gewoon normaler worden. Dan zullen automobilisten fietsers verwachten op de weg, en er meer rekening mee houden. Dat veiligheid nu echt de bottleneck is, hebben we niet alleen zelf ervaren. Dat hebben we ook gehoord van onze stakeholders ter plaatse. Ons advies aan de gemeente LA, waar we overigens ook een presentatie mochten geven, is: Investeer in veiligheid. Leg fietspaden aan, of als daarvoor de middelen niet beschikbaar zijn, zorg voor een duidelijke lijn op de weg. Onze indruk is wel dat de wil er is om van LA meer een fietsstad te maken.’

Taipei scooter town

Ook in Taipei groeit het besef dat er iets moet gebeuren aan de mobiliteit, vertelt Carlijn van Beuzekom die met negen studenten en docent Helen de Haan Taipei bezocht. De hoofdstad van Taiwan telt 2,5 miljoen inwoners. Carlijn: ‘De luchtverontreiniging is er een serieus probleem. Toen we aankwamen, viel het ons op dat het wemelt van de scooters. En dan geen schone, elektrische scooters, maar van die luide slurpers. Eerst waren we daar kritisch over, maar toen we er langer waren, vonden we het in deze fase niet eens zo slecht. Liever dat mensen op een scooter zitten dan dat ze de auto pakken. De uitstoot van scooters ligt beduidend lager.’

‘Fietsen is er wel up & coming. In Nederland hebben we de OV-fiets, zij de YouBike, een fietsleenproject dat is opgezet door fietsenfabrikant Giant. Bij elk metrostation en elke toeristische hotspot kun je een YouBike lenen of terugbrengen. Ze zijn al voor twee miljoen ritjes gebruikt. Verder is het openbaar vervoer heel goed. Taipei is groot, te groot om alles per fiets te doen. Een heel goede optie is om met de metro te gaan en vervolgens vanaf het metrostation een YouBike te huren en naar je bestemming te fietsen.’

Daarom heeft Taipei volgens de studenten veel potentieel. ‘De stad heeft brede straten waar plaats is voor fietspaden. Er is een goed OV. Het probleem zit hem in het feit dat mensen die het net iets beter hebben dan de generatie voor hen, fietsen iets voor armelui vinden. Als particulieren al een fiets hebben, dan is het vaak een oud model dat veertig jaar in de familie is. Onze aanbeveling is dan ook dat er al bij de jeugd gestart moet worden met ‘awareness’ kweken over fietsen en goed bewegen. Daar hoort ook veiligheid bij. Kinderen zouden verkeersles moeten krijgen en de verkeersregels zouden vervolgens beter moeten worden nageleefd.’

Shanghai: fietscultuur leeft niet meer

Zevenhonderd kilometer verder, in Shanghai, troffen studenten Dion Blijlevens en Anne-Fleur Snoek (op z’n Rotterdam Af genoemd) een min of meer vergelijkbare situatie aan. Zij bezochten voor Bike Economy met vier andere studenten en hun docent Linas Cepinskas de megastad Shanghai; China’s grootste stad qua inwonertal met een bevolking van 24 miljoen. Waar in Taipei het bewustzijn rond groene mobiliteit groeit en de studenten potentieel zagen voor de fiets, hebben deze studenten de indruk dat de fiets en Shanghai geen match zijn, en dat ook niet snel zullen worden.

‘De afstanden in Shanghai zijn heel groot. De stad heeft een prima openbaarvervoernetwerk, waarmee mensen zich veilig kunnen vervoeren. Er zijn geen fietspaden en de wegen zijn niet geschikt voor fietsverkeer. De luchtkwaliteit is bovendien slecht, dus echt gezond is het niet om te fietsen. Het onderwerp staat ook niet op de agenda. Als er wordt gesproken over groene mobiliteit, dan gaat het vooral over elektrische auto’s.’

Halverwege hun verblijf in Shanghai hadden Dion en Anne-Fleur dan ook het idee dat fietspromotie in Shanghai een naïeve bezigheid was. ‘Maar als je iets wil veranderen, moet je ook wel een beetje naïef zijn. Shanghai is een enorme markt en ook als je maar een klein deel van de markt openbreekt, is de fiets een interessant verdienmodel. Daarvoor zijn investeringen nodig: in infrastructuur, verkeersveiligheid, scholing en cultuur. Voor de Chinees van nu staat de fiets symbool voor armoede. Dat zul je toch moeten veranderen, voordat je mensen weer op de fiets krijgt.’

Tekst: Esme van der Molen
Foto’s: via studenten