Het lijkt een trend te worden: het verplaatsen van ziekenhuiszorg naar huis. Voorspellingen zijn dat 46 procent van de ziekenhuiszorg zich binnen tien jaar naar huis verplaatst. Het kan een uitkomst zijn voor patiënten die ver moeten reizen voor een regelmatig terugkerende ziekenhuisbehandeling, en een hele verlichting voor patiënten die zich thuis minder ziek en minder afhankelijk voelen dan in het ziekenhuis. Bijkomend voordeel: een thuisbed kost aanzienlijk minder dan een ziekenhuisbed. Niet elke behandeling is natuurlijk geschikt voor een thuisbehandeling, maar bij chemotherapie, beademing en nierdialyse komt het steeds vaker voor. Ook lichttherapie bij seizoensgebonden depressies, voor geelzuchtbaby’s en de behandeling van psoriasis lenen zich goed voor een thuisbehandeling.

Viespeuken

Maar is een behandeling thuis net zo veilig als een ziekenhuisbehandeling? Niet perse, vindt Jan Klein, anesthesioloog bij het oogziekenhuis in Rotterdam en professor patient safety engineering aan de TU Delft. Van de 2.000 vermijdbare doden in 2004 en 2008 waren er in 2011 ondanks extra inspanningen op dit gebied toch nog 1.000 over. Bijna twee keer zo veel als in het verkeer. Eén op de tien patiënten loopt in het ziekenhuis vermijdbare schade op. Denk aan achtergebleven tangen en gazen na een operatie, fouten bij het verstrekken van medicatie en het gebruik van apparatuur. Als er in een ziekenhuis al van dit soort fouten worden gemaakt, hoe zal dat dan in een thuissituatie zijn? Wat als er thuis een alarm wordt gemist, te veel of te weinig pijnstillers worden ingenomen of onveilige injectiepraktijken zijn waardoor het infectiegevaar toeneemt? Wie grijpt dan in? Sowieso zijn de hygiënische omstandigheden thuis slechter dan in het ziekenhuis. ‘We zijn nu eenmaal viespeuken’, zegt Klein.

Faxmail

Ondanks al deze bezwaren loopt er in zorginstelling Laurens een pilot ‘chemo thuis’. Zo’n 800 klanten nemen hieraan deel, maar die zijn wel eerst gescreend. Want patiënten met een psychische stoornis, mensen die het Nederlands onvoldoende beheersen en personen die onvoldoende inzicht hebben in de eigen gezondheid en hierover kunnen rapporteren zijn van deelname uitgesloten. Lang niet iedereen is in staat om regie te voeren over zijn of haar eigen zorg.

Laurens werkt samen met het Erasmus MC en met Mediq, een bedrijf dat zich bezighoudt met de levering van medische middelen en bijbehorende zorg direct aan huis en aan instellingen. Die samenwerking is nodig, maar ook lastig, want hoe communiceer je precies met elkaar en wie heeft de regie? Artsen zien hun patiënten minder en voor apothekers is de terugkoppeling moeilijker. Hoe weet je of een middel daadwerkelijk is toegediend? Hoe garandeer je dat je snel kunt schakelen als er problemen zijn?

‘Het proces om thuis medicatie toe te dienen is inderdaad complex’, zegt Simone van der Linden, verpleegkundig specialist hematologie bij Laurens. ‘Er komt veel planning en coördinatie bij kijken en een enorme administratie. Op dit moment is de communicatie via de faxmail (het versturen en ontvangen van faxen per mail) het lastigst. Het is een omslachtige methode, maar tot nu toe het enige echt betrouwbare kanaal.’

Ondanks alle mitsen en maren is de pilot voor de meeste patiënten een stap vooruit. De patiënttevredenheid is hoog. Patiënten zijn thuis tevredener, ervaren de behandeling als minder belastend en voelen zich veilig.

De meeste aanwezigen op het symposium vinden de verplaatsing van ziekenhuiszorg naar huis een goede ontwikkeling, maar zijn er ook van overtuigd dat het succes staat of valt met een goede organisatie, scholing van huisartsen, (wijk)verpleegkundigen, mantelzorgers, vrijwilligers en familieleden. Zelfredzaamheid en samenredzaamheid moeten goed geregeld zijn, maar hoe dat precies moet, is nog niet helemaal uitgedacht. Niet alles laat zich regelen, benadrukt Klein. ‘Je kunt risico’s verminderen door oplossingen te zoeken in procedures en techniek, maar ook in de cultuur. In een veilige cultuur kunnen mensen fouten bespreken en ervan leren. Cultuur en techniek gaan hand in hand.’

En wat betekent deze ontwikkeling voor het onderwijs? ‘Dat we heel veel moeten leren over e-health’, zegt een student. ‘Dat moet nog zwaarder het curriculum in.’
En daarmee krijgt hij alle handen op elkaar.

Tekst: Dorine van Namen
Illustratie: Demian Janssen