Column Halil: ‘You mah niggah’
Gepubliceerd: 7 February 2017 • Leestijd: 1 minuten en 41 seconden • Halil Karaaslan Dit artikel is meer dan een jaar oud.‘Sowieso man, you mah niggah’ zei een student onlangs tegen mij, nadat hij te horen had gekregen dat hij mocht doorstromen naar het volgende traject. Hij had een succesje in zijn schoolcarrière geboekt. Verward of ik dat een compliment moest vinden, zei ik: ‘Thnx man, ook na je doorstroom ben ik er altijd voor je’, en liep weg nadat we elkaar een boks hadden gegeven.
Onderweg terug naar mijn lokaal dacht ik na over het woord niggah en of de term in deze context wel of niet gebruikt kon worden. Ik concludeerde dat negatieve woorden in geen enkele context positief kunnen zijn dus ook hier niet, maar hij lachte er toch echt bij met een dankbare uitdrukking. Negatief voelde het niet.
Zoals vaker als onderwerpen als deze mij bezighouden, besloot ik het met de klas te bespreken. Tijdens het vak burgerschap hadden we het over de invloed van woorden. We kwamen vrij snel tot de conclusie dat veel negatief geladen termen gelinkt zijn aan de kleur zwart en veel positieve aan wit. Denk aan zwart maken, zwart rijden en denigreren (van het Latijnse woord denigratus waar het woord nigr(niger) zwart in zit). Zo gaat het lijstje nog wel even door. De leerlingen zeiden dat het nou eenmaal is wat het is en dat ze er verder eigenlijk niet zo mee bezig waren. Toen vroeg ik wat zij ervan vonden dat een student mij ‘zijn niggah’ noemde.
Daar moesten ze in eerste instantie om lachen. Een leerling zei: ‘Sowieso meneer, kan gewoon, u bent wel fatoe toch’ (fatoe is grappig in toffe context en toch is in deze context geen vraag maar een statement). In het verlengde daarvan zeiden anderen, met een donkere huidskleur: ‘Blanke mensen mogen het woord neger/nigger/niggah niet gebruiken, maar wij wel’. Toen ik vroeg waarom, maakten ze nog een onderscheid in het onderscheid: ‘Kijk u mag dat gewoon zeggen, u bent lauw toch, dus van u weten we hoe u het bedoelt, anderen moeten dat gewoon niet zeggen.’ Alweer verward of ik het een compliment moest vinden was het bovenal een leuke les met boeiende meningen van studenten.
Lessen als deze zijn belangrijk. Praten over hoe we met elkaar communiceren is belangrijk. Ik hoef niet op te leggen wat m’n leerlingen ergens van moeten vinden, maar het zichtbaar maken van verschillende standpunten en het bieden van ruimte om hun mening te kunnen uiten is wel mijn taak, het liefst onderbouwd en doordacht. Als mijn lessen helpen om jonge mensen bewust te maken van de wereld om hen heen en hun positie daarin, dan ben ik blij. Dan is mijn missie geslaagd.
Inderdaad, veel negatieve termen zijn gelinkt aan zwart en veel positieve aan wit. Maar ik hoop nu heel erg dat je hiermee GEEN link wil leggen naar huidskleur en eventueel institutioneel racisme. Is het niet veel logischer dat dit komt gezegden als ´duistere zaken´, ´het daglicht niet kunnen verdragen´, ´schimmige zaken´. Zo is een ´donkere steeg´ niet zozeer eng omdat deze vol staat met pigmentrijke medemensen, maar omdat op donkere plekken van oudsher gevaar kan schuilen.
Daarnaast vind ik het ook bijzonder kwetsend hoe je als leraar niet direct ingreep wanneer je leerlingen racistisch gedrag vertoonden. Ik citeer: “Blanke mensen mogen (…) niet gebruiken, maar wij wel.” En wat is jouw reactie daarop? Slecht een vraag, “Waarom?” In plaats van direct aan te geven dat deze leerling de kern van het probleem is, namelijk iemand die racisme normaal vindt en in stand wil houden, ga je doodleuk verder met je praatje! Draai het eens om, is het dan nog zo normaal?
“Donkere mensen mogen (…) niet gebruiken, maar wij wel.” Wat is er in de jaren vijftig en zestig in de VS nodig geweest om hier tegen te strijden?
“Moslims mogen (…) niet gebruiken, maar wij wel.” Wie wordt er nu wel niet allemaal gedemoniseerd om deze gedachtegang? (Denk aan het proces tegen Wilders, de kritiek op het immigratiebeleid van Trump)
“Joden mogen (…) niet gebruiken, maar wij wel.” Wat is er in de jaren veertig nodig geweest om deze gedachtegang te bestrijden?
“Vrouwen mogen (…) niet gebruiken, maar wij wel.”
“Homo’s mogen (…) niet gebruiken, maar wij wel.”
En ga zo maar door.
Maar nee, blanken (willen) beperken in hun vrijheid is niet eens aanleiding tot kritiek voor deze leraar. Dan kan je wel heel leuk zeggen dat het niet jouw taak is om je leerlingen een mening op te leggen, maar het is WEL jouw taak als leraar, zeker in het vak burgerschap, om je leerlingen duidelijk te maken wat de normen en waarden zijn in de samenleving. Sterker nog, de ‘mening’ van deze leerling druist rechtstreeks in tegen artikel 1 van de grondwet! Dat had je hem op z’n minst kunnen vertellen. Wat is trouwens het standpunten van de school hierin? Moeten leraren optreden tegen racistische gedrag? Ik kan me zo voorstellen dat dit artikel aanleiding is voor nader onderzoek.
Dit is natuurlijk allemaal afgezien van de praktische aspecten. Hoe wordt er bijvoorbeeld bepaald of iemand blank of donker is? Wat te doen met Aziaten en Arabieren? Moet iedereen worden uitgerust met een verfstaaltje van de bouwmarkt? Nog niet zolang geleden had je artsen die de neus van mensen opmeten om te bepalen of iemand joods was. Wil je terug naar die tijd?
Wat een bijzondere reactie dit. Ik heb een bril en vind dat ik mijzelf wel bril-meisje mag noemen maar iemand anders mij niet zo mag noemen. Dat is toch gewoon een logisch sociaal fenomeen? Ik ben klein maar ik mag zelf bepalen wie mij ‘he kleine’ noemt. Dat vind ik ook normaal. Dus dat ik als blanke geen ‘niggah’ mag zeggen snap ik heel goed; het heeft iets kwetsbaars namelijk, waarvan de (bij)betekenis erg uiteen kan lopen, en daarom is het gebruik van sommige woorden in bepaalde situaties voorbehouden aan de specificiteit van de zender. Dus zeggen dat de leerlingen ‘racistisch gedrag vertoonden’, vind ik echt ver gaan.
Sterker nog ik vind het naïef om te denken dat deze leerlingen meer geholpen waren bij een wijzende vinger, dan in een langdurig gesprek, waar ruimte is voor verschillende standpunten. En bedenk; ook (juist??) leerlingen denken vaak hardop; het kan erg nuttig zijn als iemand zichzelf hardop hoort praten en bepaalde uitspraken hoort doen. Daarná volgen de inzichten.
Maar pratend over racisme, een aanrader voor iedereen vind ik wel de docu ‘Wit is ook een kleur’. Mocht je hem nog niet gezien hebben.
Roos, de leerling maakt onderscheid of basis van ras, dat is de definitie van racisme. Dan kun je wel zeggen dat het te ver gaat om te zeggen dat het racistisch gedrag is, maar het maakt niet uit wat jij vindt, het is namelijk een feit dat het racistisch is. Het enige waar je een mening over kan hebben is hoe erg je (dit specifieke) racistische gedrag vindt.
En wie ben jij om te bepalen wat anderen mogen zeggen? Waarom mogen anderen geen ‘kleine’ tegen je zeggen? Wie heeft jou opperrechter gemaakt? In onze grondwet staat dat er vrijheid van meningsuiting is, dus mag ik je gewoon een kleine brilsmurf noemen, mocht ik dat willen. Net zoals jij mij ook voor van alles en nog wat uit mag maken. Zo werkt dat in een vrije samenleving.
En denk jij serieus dat leerlingen zitten te wachten op een langdurig gesprek? En gemiddelde spanningsboog van een MBO’er ligt rond de 0.4 seconden. En trouwens, er staat ook nergens in het artikel dat de leraar dit gesprek is aangegaan. Voor zover ik hier kan ontdekken is de leraar totaal niet ingegaan op dit racistische gedrag.
Dus, mijn kleine bebrilde niggah’s, ik wens jullie allen nog een fijne dag!
Karel A.