Eenendertig studenten, met een Nederlandse- en een migratie-achtergrond, kwamen in de film Studeren als rite de passage aan het woord. Zij lieten zich door Meeuwisse bevragen over wat studeren voor hen betekent. Ervaar je dat je in verschillende werelden zit?

‘Ja’, antwoordde de één. ‘Toen ik stageliep in Kaapstad, snapten ze thuis eigenlijk niet zo goed wat ik daar nou deed en waarom.’ ‘Ja’, antwoordde een ander. ‘Bij mijn vrienden thuis kan ik alles zeggen. Op school is dat niet zo.’ Weer een ander doet zich regelmatig voor zoals hij denkt dat docenten ‘willen dat ik ben’. Een vierde formuleerde het nog wat steviger: ‘De kloof is gigantisch, de obstakels enorm. Ik ben aan het overleven in de jungle van mijn studieloopbaan.’ En een Engelstalige student zei: ‘When I go home, I don’t take all my knowledge with me.’

‘Bij ons is het heel normaal om jong kinderen te krijgen’, vertelde een student op het witte doek. ‘Toen ik vertelde dat ik vader werd, zakten de monden van mijn klasgenoten open van verbazing. En toen ze van de eerste schrik waren bijgekomen, zeiden ze alleen maar: “Maar je bent nog zo jong!” Mijn reactie was meestal: “Je mag me best feliciteren hoor.” Toen ervaarde ik heel sterk dat ik in twee verschillende werelden leef.’

‘Ik ga gewoon met iedereen om’

Vriendschappen ontstaan er in de collegebanken wel, dwars door allerlei hokjes en barrières heen. ‘Alhoewel mijn Nederlandse vriendinnen mijn Afghaanse kant eigenlijk niet kennen’, reageert de één zonder de indruk te wekken dat dat vervelend is. ‘Ik ga gewoon met iedereen om’, reageert een ander. ‘Op school blijf ik toch het liefst in mijn eigen cultuur’, zegt een derde. ‘Ik vraag soms weleens iets over de les of een tentamen aan iemand anders, maar veel verder dan dat gaat het eigenlijk niet.’ En de volgende vindt het juist leuk ‘om te schakelen tussen al die werelden’.

Wij- en ik-cultuur

De meeste studenten ervaren verschillen tussen de wereld thuis en de wereld op school. Thuis is de ‘wij-cultuur’: betrokken, behulpzaam, maar soms ook beperkend. ‘Wat anderen van me vinden, is thuis heel belangrijk. Dat kan je ontwikkeling in de weg staan.’ Op school is de cultuur ‘Nederlands’, een ik-cultuur: gericht op het ontwikkelen van jezelf. Een studente van Kaapverdiaanse komaf vertelt dat ze van allebei de culturen wat meepakt. ‘Op school gebruik ik die Nederlandse cultuur, dat neem ik mee in mijn studie, dat helpt me ook. Maar thuis hou ik wel rekening met wat de familie vindt. Als het bijvoorbeeld gaat om uitgaan.’

Studenten van Nederlandse origine ervaren de diversiteit van de studentenpopulatie op de hogeschool als een verrijking. ‘In mijn klas zijn de studenten met een Turkse, Marokkaanse of Chinese achtergrond uitgevallen. Helaas. Een bekrompen wereldbeeld blijft achter.’ Een ander, afkomstig uit een klein dorpje in de Hoekse Waard, vertelt dat zijn hogeschoolleven zijn ‘wereldbeeld heel erg heeft verruimd. En daar ben ik heel blij mee.’

Onder andere hierom noemt Meeuwisse haar film een ‘hoopvol document’. ‘De polarisatie die vandaag de dag het maatschappelijke debat bepaalt, speelt geen rol van betekenis in de collegebanken. De integratie mislukt? Hoezo? Maar voor veel studenten met een migratieachtergrond is studeren wel een uitwedstrijd. Daar moeten we ons van bewust zijn.’

Welke boodschap wil je eigenlijk brengen?, vroeg VVD-gemeenteraadslid Maarten van de Donk na afloop. De studenten antwoordden: ‘Dat we allemaal verschillend zijn, maar hetzelfde behandeld willen worden.’ En ook dat diversiteit de nieuwe standaard is. ‘In al onze diversiteit zijn wij de nieuwe autochtonen.’

Dorine van Namen

Over de film

‘Studeren als rite de passage’ is in een besloten setting vertoond. Niet alle studenten hebben toestemming gegeven voor een openbare viewing. De hogeschool is in gesprek met Museum Rotterdam om daar een drieluik uit te zenden met een selectie van fragmenten. Van de film worden ook kennisclips gemaakt die aan docententeams beschikbaar worden gesteld om met elkaar het gesprek te voeren over diversiteit, inclusief onderwijs en studiesucces.

Samenstelling en regie: Marina Meeuwisse
Idee: Marina Meeuwisse en Erwin van Braam