In 2016 ging project Koplopers van start. Doel: de participatie van jongeren met een psychische kwetsbaarheid bevorderen. Deze groep loopt volgens de initiatiefnemers risico op uitval in het onderwijs en komt moeilijker aan stageplekken en werk.

Het gaat hierbij om een flinke groep. Profielen deed in 2016 samen met kenniscentrum Talentontwikkeling een (on)geluksonderzoek onder studenten van de HR. 7,1 procent van de 6.000 respondenten gaf aan zich depressief te voelen, 6 procent slikt of slikte antidepressiva en 30 procent meldde een functiebeperking.

Op stadsniveau liegen de cijfers er ook niet om: Rotterdam telt volgens de Monitor Risicojongeren 2016 maar liefst 30.000 kwetsbare jongeren.

‘Niet iedereen is klaar voor hulp’

Een belangrijk onderwerp dus en ingewikkelde materie bovendien, zo blijkt uit de stellingen die tijdens het symposium van Koplopers aan de zaal worden voorgelegd. Want wat doe je als je ziet dat een student het moeilijk heeft, maar geen hulp wil aanvaarden? Accepteer je zijn nee of ga je je toch actief bemoeien met zijn situatie en bijvoorbeeld voorstellen om samen eens langs een decaan te gaan?

‘Niks doen is geen optie’, vindt Maarten van Os, manager van de decanen van de HR. ‘Het niet zelf zoeken van hulp is soms onderdeel van het probleem.’ Decaan Serge Feldmann vertelt dat hij heeft ervaren dat ‘je echt het verschil kan maken. Studenten die van de radar zijn en worden benaderd door de hogeschool waarderen dat enorm’. Maar, benadrukt hij, ‘het moet wel altijd vanuit de uitnodiging gebeuren.’

Er zijn ook aanwezigen die dit lastig vinden. ‘Studenten zijn meerderjarig. Niet iedereen is klaar voor hulp op het moment dat jij denkt dat die persoon hulp nodig heeft. Bovendien kan het ook weleens zo zijn dat die student gelijk heeft, en dat hij het dus zonder die hulp kan.’ ‘Gevaar is een belangrijke graadmeter’, vult een ander aan. ‘De veiligheid mag nooit in het geding komen.’

Is omgaan met kwetsbaarheid taak van docent?

De volgende stelling die de zaal doet twijfelen, luidt: Kwetsbare studenten zorgen ervoor dat docenten hun werk niet kunnen doen. Praktisch iedereen steekt een rode kaart omhoog: niet eens. Tot een docent zegt: ‘Persoonlijk ben ik het niet met de stelling eens, maar ik weet dat er docenten zijn die dit wel zo ervaren. Die zeggen: er zijn zo veel randzaken en er is zo weinig kern, kunnen we even verder met onderwijs? Zij vinden dat ze hun werk niet kunnen doen.’
‘Is omgaan met psychische kwetsbaarheid dan niet het werk van een docent?’, vraagt een aanwezige student zich af. ‘Het ligt ook aan de rolopvatting van de docent.’

Afstudeeronderzoeken

Dat het onderwerp steeds meer lijkt te leven op de HR blijkt niet alleen uit de levendigheid van de discussie, maar ook uit het aantal afstudeeronderzoeken van studenten social work dat vanuit kenniscentrum Talentontwikkeling/Koplopers samen met ISO (sociale opleidingen) en de lerarenopleidingen (IVL) is uitgezet. Een deel van die onderzoeken werd tijdens het symposium gepresenteerd.

Volgens Szabinka Dudevszky, projectleider Koplopers, doen tien studenten social work onderzoek bij de lerarenopleidingen geschiedenis en economie, en vier bij Inholland, Zadkine, het Jongerenloket en RAc. Daarnaast werken drie studenten van de masteropleiding pedagogiek en een student begeleidingskunde aan onderzoek naar de participatie van psychisch kwetsbare jongeren.

Studeren met ASS

Sjaak Nuijt, onderwijsmanager mens- en maatschappijvakken bij de lerarenopleiding, werkte graag mee aan deze onderzoeken, vertelt hij in een telefonisch interview. Hij vond het leerzaam om de afstudeerders over de vloer te hebben. ‘Ze stelden goede vragen: waaromvragen waar ik in de drukte van alledag niet altijd aan toekom.’

De opleiding geschiedenis trekt naar verhouding veel studenten die ergens in het autismespectrum zitten (ASS), vertelt Nuijt. ‘Ze zijn idolaat van geschiedenis en weten vaak heel veel, maar bij ons worden ze opgeleid tot docent, en daar wringt het. Ik denk dat hun aantal is toegenomen, omdat misschien meer jongeren met ASS tegenwoordig hun havodiploma halen.’

De meest moeilijke ‘gevallen’ ziet Nuijt bij de negatieve bsa’s (bindend studieadviezen). ‘Dat vind ik de tragiek van de lerarenopleiding. Je kunt met een psychische kwetsbaarheid best studeren en we hebben daar allerlei voorzieningen voor, maar vaak ontstaan er bij de stages in het onderwijs toch problemen. De studenten met ASS zijn niet in staat dertig kinderen tegelijk te monitoren, stof aan te leren en in milliseconden steeds adequaat te reageren. Daardoor krijgen ze ordeproblemen, terwijl dat niet ligt aan het beheersen van de lesstof of aan hun inzet. Ik zou de studenten met psychische problematiek daarom graag eerder in beeld hebben. Openheid is daarbij een belangrijke factor. Dat zie je ook terug in de aanbevelingen van de social work-studenten.’

Tekst: Esmé van der Molen
Illustratie: Demian Janssen