Kirsten van Loo wilde altijd al juf worden, maar door een reeks ziekenhuisopnames kon ze de havo niet afmaken en is ze naar het mbo gegaan. Ze rondde afgelopen zomer de opleiding onderwijsassistent af en was van plan meteen door te stromen naar de pabo. Maar de toelatingstoetsen geschiedenis, aardrijkskunde en natuur & techniek die aankomende pabo-studenten sinds 2015 moeten afleggen, dreigden roet in het eten te gooien. ‘Ik heb wel geleerd voor die toetsen, maar ik heb ze niet gedaan. Ik dacht dat ik geen kans zou maken.’

Gelukkig ontdekte ze op internet het nieuwe doorstroomprogramma dat mbo’ers in een halfjaar klaarstoomt voor de pabo. Dit is precies wat ik nodig heb, wist Kirsten meteen. Haar klasgenoot Nagehan Gönen, die de mbo-opleiding mode volgde, hoorde van haar studieloopbaancoach over de schakelklas. Zonder het doorstroomprogramma had ze de overstap naar de pabo nooit aangedurfd. ‘Ik heb vmbo-basis gedaan en geen aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek gehad. Op het mbo kreeg ik die vakken ook niet.’

Kirsten en Nagehan zijn niet de enige mbo’ers die zich door de in 2015 ingevoerde instroomtoetsen lieten afschrikken. In 2006 stroomden er landelijk nog 3.900 mbo’ers door naar de pabo, in 2016 waren dat er nog maar 1.200. Op de HR daalde de instroom van mbo’ers in 2015 zelfs met 80 procent. Ondertussen schreeuwt het basisonderwijs om nieuwe leraren. Alleen in Rotterdam zijn er over vier jaar al 400 leerkrachten te kort. De vorige minister van Onderwijs, Jet Bussemaker, trok daarom 1 miljoen euro uit voor een tweejarige pilot waaraan de roc’s en pabo’s in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam meedoen.

Alle doorstromers naar HR

Het schakelprogramma is gericht op mbo’ers die, zoals Nagehan, een mbo-opleiding hebben gevolgd die niet aansluit bij de pabo. Daarom bevat het traject ook een schoolstage. Onderwijsassistenten zoals Kirsten hebben tijdens hun opleiding al voor de klas gestaan en hoeven zich alleen voor te bereiden op de toetsen, is het idee. Dat kunnen ze tijdens hun mbo-opleiding doen, via zelfstudie of door cursussen te volgen die de pabo’s verzorgen. Voor Kirsten werkte dat niet. ‘Ik deed mijn mbo-opleiding in Middelharnis. Lessen volgen op de pabo in Rotterdam was moeilijk te combineren met mijn mbo-examens.’

‘Tijdens de voorlichtingsrondes bleek dat veel onderwijsassistenten moeite hebben met die combinatie’, vertelt Simon Theeuwes. Samen met Tamara de Vos is hij projectleider van het Rotterdamse doorstroomprogramma. ‘We hebben hen aangemoedigd om die toetsen toch te doen en gezegd: je mag meedoen aan het schakelprogramma als je ze niet hebt gehaald.’

Dat heeft een gemengde schakelklas opgeleverd met twaalf onderwijsassistenten en twaalf mbo’ers uit niet-verwante richtingen als pedagogisch werk, apothekersassistent en mode. Van deze groep zijn er negen voortijdig gestopt en konden uiteindelijk vijftien doorstromers in februari aan de pabo beginnen. Bij de HR, want de andere Rotterdamse hogescholen, Inholland en Thomas More, zagen gezien het geringe aantal doorstromers af van februari-instroom.

Wennen aan zelfstandig werken

Nagehan Gönen slaagde na één herkansing voor de toelatingstoetsen, maar het was flink aanpoten. Bij de eerste aardrijkskundeles raakte ze een beetje in paniek. ‘Ik hoorde een heleboel woorden die ik niet kende: sedimentatie, erosie, estuarium. Ik dacht: woh, wat is dit?’ Haar docent had een praktische oplossing. Hij stuurde haar voortaan vooraf de powerpointpresentaties van zijn lessen, zodat ze de woorden die ze niet kende vast kon opzoeken. Daardoor kon ze de lessen beter volgen.

Naast de voorbereiding op de toelatingstoetsen en de schoolstage krijgen de doorstromers les in Nederlands en rekenen, en wordt er veel aandacht besteed aan hbo-vaardigheden. ‘Zelfstandig aan de slag gaan is voor de meeste mbo’ers de grootste uitdaging in het hbo’, zegt Theeuwes. ‘In het mbo word je erg achter de broek gezeten, in het hbo moet je zelfdiscipline opbrengen’, weet Nagehan nu. ‘Je moet goed plannen en regelmatig werken.’ Dat had ze op het mbo niet geleerd. ‘Bij mode hoef je niet echt te studeren’

‘Klasgenoten uit het mbo die direct zijn doorgestroomd, zijn nu al gestopt.’

Kirsten haalde de drie toelatingstoetsen al in november. ‘In één keer’, vertelt ze. Maar toch is ze blij dat ze een halfjaar extra heeft uitgetrokken voor het schakelprogramma. ‘Klasgenoten uit het mbo die wel direct zijn doorgestroomd, zijn nu al gestopt. Wij zijn veel beter voorbereid.’

Hbo-studiecultuur

De vijftien doorstromers die de pilot heeft opgeleverd, zijn een druppel op de gloeiende plaat.  Theeuwes hoopt in september twee schakelklassen te vullen, maar dat wordt lastig als de strikte toelatingsvoorwaarden niet worden versoepeld. Alleen mbo’ers die nog ingeschreven staan bij hun roc en hun diplomering uitstellen, kunnen deelnemen. Mensen die al een diploma hebben, vallen dus buiten de boot. 75 belangstellenden konden daarom niet worden ingeschreven bij het schakelprogramma.

De Tweede Kamer heeft er bij minister Van Engelshoven op aangedrongen om het schakeltraject dit jaar ook open te stellen voor gediplomeerde mbo’ers. Half februari liet ze de Kamer weten dat roc’s deze deelnemers dan zouden moeten inschrijven als student, terwijl ze niet de intentie hebben een opleiding af te ronden. Dat is strijd met de wet. Een versoepeling van de toelatingsvoorwaarden lijkt er dus niet in te zetten.

Ondanks het mislopen van een flink aantal inschrijvingen vindt Theeuwes de pilot niet mislukt. ‘Het materiaal dat we ontwikkelen is niet alleen voor het schakeltraject, we gebruiken het ook voor de doorstroomkeuzedelen die vanaf volgend jaar in het mbo worden aangeboden. En het mooie van dit traject is dat mbo- en hbo-docenten het samen hebben ontwikkeld en uitgevoerd. Dat draagt ook bij aan het verbeteren van de aansluiting.’

Theeuwes hoopt bovendien dat het tijdelijke doorstroomprogramma een permanent vervolg krijgt. ‘Ik geloof in de meerwaarde van dit traject. De doorstroomkeuzedelen in het mbo zijn alleen een oplossing voor onderwijsassistenten. Zo’n keuzedeel duurt bovendien veel korter, terwijl mbo-studenten echt de tijd moeten krijgen om zich de studiecultuur van het hbo eigen te maken. Pas dan krijgen ze het zelfvertrouwen om de pabo met succes af te ronden.’

Tekst: Yvonne van de Meent
Illustratie: Krelis