Blog Okke: Morele ambitie
Blog van OkkeGepubliceerd: 2 days ago
| 
|
Jean Marie Molina is hoofddocent studiesucces en wijsgerig pedagoge. Ze begeleidt studenten (met studievertraging) bij het behalen van hun diploma. Haar eerdere blogs lees je hier.
Vandaag de dag gaat het spreken over zaken als inclusie gepaard met passie, woede en angst. Logisch want veel mensen lopen met pijn doordat ze (jarenlang) gekwetst zijn door de daden of woorden van een andere vanwege hun etnische achtergrond, geloof, sekse, seksuele oriëntatie of beperkingen.
Vandaag wil ik even stilstaan bij de impact van woorden. Omwille van de analyse gebruik ik twee Engelse woorden: ‘harm‘ en ‘intent‘. Deze twee woorden verwijzen naar het verschil tussen de impact en de bedoeling van iemands woorden.
Wanneer iemand vanuit zijn emotie heftig reageert op de woorden van een ander wordt vaak gezegd dat de ruis in de oren van de luisteraar zit. Mensen zouden dan niet zozeer moeten letten op de impact, maar zouden ook moeten kijken naar de bedoeling van woorden.
Feitelijk gebeurt hier iets heel geks. De luisteraar wordt verantwoordelijk gehouden voor de impact van wat een ander zegt. Maar het houdt hier niet op: vervolgens krijgt de luisteraar de taak zijn of haar woede, angst of verdriet opzij te leggen, omwille van het gesprek. Hem of haar wordt gevraagd begrip te tonen om ervoor te zorgen dat degene die hem of haar door zijn woorden gekwetst heeft, beter kan luisteren of begrip kan tonen voor zijn situatie.
De vraag die dan meteen bij mij opkomt is: zou dit (ook) niet moeten gelden voor degene die de woorden in de eerste plaats uitsprak?
De Latijnse term primum non nocore is in zulke situaties van toepassing lijkt mij, ‘ten eerste geen kwaad doen’. Want, of iemand het zo bedoeld heeft of niet, zijn of haar woorden hebben impact en doen soms veel pijn.
Ik denk dat het tijd is voor ons allemaal om te beseffen dat wij niet alleen maar verantwoordelijk zijn voor wat we zeggen, hoe en in welke context we dingen zeggen maar ook voor hoe dat op een ander zou kunnen overkomen. Dat heet empathie.
Echte empathie gaat veel verder dan louter begrijpen dat jouw woorden kwetsend kunnen zijn. Het vraagt ook dat je er vanuit dat begrip en vanuit respect voor de ander naar handelt.
Dat betekent dat zeggen dat we moeten kijken naar de intentie van iemands woorden simpelweg niet meer goed genoeg is. Want het verlost mensen van hun plicht en het ontkent het verdriet en de pijn en de geschiedenis achter die pijn van mensen. Dit kan en mag nooit gebeuren. Words matter, period!
Lees ook:
Diversiteit en inclusiviteit: ‘Zijn woorden kwetsen mij en dat mag hij best weten’
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. 
Facebook? Ja, ook daar zit Profielen (het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam). De redactie waardeert het als je onder je eigen naam reageert.
Lees hier alle details over onze spelregels.
Goh, Dat heb ik ook bij jou woorden. Altijd maar op de kwetsbaarheden en kleur spelen. Maarja toen moest ik mijn Blanke mond houden.
Ik vind dit nogal een raar stukje omdat mevrouw zichzelf niet aan deze standaard houd.
Maargoed, ik denk dat het ligt bij zowel de zender als ontvanger, deze moeten beide niet last hebben van een ’emd-Jammer’ die de boodschap verdraait naar gevoel.
Jasper,
Jij kent mij niet. Ik jou ook niet. Laten we dat gelijk rectificeren. Ik nodig jou bij deze uit om een kopje thee te drinken bij RAC café. Zullen we dat doen?
Jean-Marie
Tuurlijk, ik lijk soms wat hard in bewoording maar ik ben overal voor in, hoor. RAC cafe is op MP?
Heel fijn Jasper,
Zullen we dit gelijk deze week doen?
Het RAC is inderdaad op MP. Wil je mij aub mailen zodat wij die afspraak kunnen maken?
Ik kijk er nu al uit naar ons kennismaking! Tot gauw !
Ja, misschien kunnen we nader bij elkaar komen.
Ik zal je mailen, tot gauw!
Je hebt zeker een punt als je zegt dat niet alleen de luisteraar verantwoordelijkheid draagt. Je krijgt soms inderdaad de indruk dat de ontvanger van woorden zich maar moet aanpassen, maar dat is eigenlijk een vreemde en onredelijke eis. Juist de spreker heeft een eigen verantwoordelijkheid. Toch wil ik een kanttekening plaatsen bij wat deze verantwoordelijkheid inhoudt.
Ik denk dat het niet mogelijk is om verantwoordelijkheid te nemen voor hoe dat wat je zegt, zou kunnen overkomen op iemand anders. De spreker zou dan moeten weten wat iedere luisteraar ervaart en dat is onmogelijk. Er zijn teveel mensen en teveel invloeden waar de spreker geen controle over heeft. De verantwoordelijkheid wordt dan onmogelijk om te dragen en verlamt alleen maar.
Ontslaat dit de spreker dan van de plicht om zich zorgen te maken over het effect van zijn woorden? Nee! Op het moment dat een luisteraar aangeeft dat zijn woorden kwetsend zijn, dan verandert de situatie. De spreker tast niet meer in het duister over de ervaring van deze luisteraar en hij is vanaf dat moment wel degelijk verantwoordelijkheid voor hoe hij met dit gegeven omgaat. Alleen maar zeggen dat het niet zijn intentie was, is dan niet meer voldoende omdat hij nu wéét dat het bedoelde effect niet wordt bereikt.
De spreker heeft nu grofweg twee opties: zijn spreken aanpassen, of bij zijn woorden blijven. In het laatste geval moet de spreker de verantwoordelijkheid op zich nemen door aan te geven waarom hij bij zijn standpunt blijft. Dat kan alleen als hij laat zien dat hij zijn gekwetste luisteraar serieus neemt en zich verdiept heeft in de kwetsuur (de ‘harm’). Het is dan inderdaad gemakzuchtig en ontwijkend om te denken dat je simpelweg kunt terugvallen op een eerdere intentie en er vanwege die ‘goede’ intentie verder geen woorden aan vuil hoeft te maken.
Je weet wat ze zeggen van ‘goede bedoelingen’. In het beste geval worden ze hol en leeg, maar ze kunnen ook slecht worden door teveel gemakzucht en ‘self-serving’ onnadenkendheid.
Dus wat mij betreft: zeg inderdaad niet te snel dat je bedoelingen goed zijn en dat de rest er niet toe doet. Dan trek je een té grote jas aan. Overigens vind ik dat luisteraars ook een eigen verantwoordelijkheid hebben, maar ik moet weer aan het werk…
Rake woorden Jean Marie!
Ik zie vaak bezwaar van sprekers om hun woorden aan te passen omdat het hun vrije uiting beperkt en zou daarom graag dit punt maken. Nee je hoeft strikt genomen niet rekening te houden met hoe anderen zich voelen en reageren. Maar ook vanuit een zelfgeoriënteerde blik is het waarschijnlijk in je eigen beste interesse.
Als je als gemeen, brutaal of kwetsend over komt staan mensen minder open voor het punt dat je probeerde te maken en kunnen ze boos reageren. Gesprekken veranderen van onderwerp en gaan vervolgens over de toon en emoties waardoor je veel tijd verliest om je punt te maken. Mensen raken dan vaak ongeduldig, ongemakkelijk en ongeïnteresseerd en werken zich uit het gesprek waardoor je waarschijnlijk faalt in wat je probeerde te communiceren
Dat betekent niet dat je nooit een pijnpunt mag aanraken. Een uitspraak met een scherpere toon laat bijvoorbeeld zien dat je iets serieus niet op prijs stelt. Maar als je zoiets doet moet je dus een duidelijk doel voor ogen hebben.