De Nationale Jeugdraad (NJR) deed onderzoek naar jongerenbesturen en de toegankelijkheid ervan. Er werden ruim 900 jonge bestuurders ondervraagd. Bijna 60 procent van hen gaf aan dat de animo voor bestuurswerk bij hun organisatie in de afgelopen vijf jaar is afgenomen.

Druk verlagen

Een problematische ontwikkeling, vindt de NJR. Want daarmee is ook de toekomst van een vereniging onzeker. Een hoge studieschuld en de druk om snel af te studeren noemen de ondervraagden als voornaamste reden voor de lage animo. ‘Mensen willen zo snel mogelijk hun papiertje halen en een baan krijgen. Je zou die druk moeten verlagen zodat je ook jezelf meer kan ontwikkelen’, aldus een respondent.

De geënquêteerde jongeren besteden gemiddeld 43 uur per week aan hun bijbaan, studie en bestuurswerk. Zij vinden het steeds lastiger om dat allemaal te combineren. Voor het bestuurswerk alleen al zijn ze 27,1 uur kwijt, aldus de NJR.

Om financieel te kunnen rondkomen, is deze groep voor een groot deel afhankelijk van DUO (62 procent) en ouders (43 procent). Fulltimebestuurders zijn financieel extra kwetsbaar. Driekwart van hen leunt op een lening van DUO en bijna de helft kan niet zonder de bijdrage van de ouders.

De portemonnee van je ouders

‘Bestuurswerk doen naast je opleiding is eigenlijk niet meer op te brengen’, stelt Luce van Kempen, voorzitter van de NJR. Ze vreest dat in de toekomst vooral jongeren uit welvarende milieus een bestuursfunctie gaan doen. ‘We zien dat de portemonnee van je ouders steeds belangrijker wordt. Als we willen dat ook onze leiders van morgen uit brede lagen van de bevolking komen en niet uit een kleine elite, dan moeten we hier snel wat aan doen.’

‘Bestuurswerk naast je opleiding is eigenlijk niet meer op te brengen’

De respondenten vinden dat er meer en hogere beurzen en vergoedingen moeten komen voor bestuurders. Ook zijn er manieren om een opleiding beter te laten aansluiten bij bestuurswerk. Als voorbeeld noemen de respondenten compensatie via vrijstellingen of studiepunten. Tot slot kan betere voorlichting een nieuwe generatie bestuurders mogelijk enthousiast maken.

Keuzevak besturen

Leonie van Staveren is adviseur studieverenigingen bij Student aan Zet op de HR en geeft ook een keuzevak voor besturende studenten. ‘Ja: het vinden van bestuurders is lastig voor de studieverenigingen’, zegt ze, ‘maar ik kan niet met cijfers onderbouwen of het de laatste jaren lastiger is geworden.’

Wies Keijzer is voorzitter van de Rotterdamse Kamer van Verenigingen (RKvV), de koepel van alle studentenverenigingen in de stad. Ze is masterstudent publiek management aan de Erasmus Universiteit (EUR). In haar functie spreekt ze ook ‘kamers’ uit andere steden en ze heeft het gevoel dat het in Rotterdam ‘nog meevalt’. Maar ook hier is het moeilijker geworden om nieuwe bestuursleden te vinden.

De verklaring daarvoor is volgens de RKvV te vinden in drie factoren. ‘Allereerst de invoering van het bsa (bindend studieadvies, red.) van 60 studiepunten voor eerstejaars bachelorstudenten van de EUR; hierdoor worden studenten vaker in hun tweede dan in hun eerste studiejaar lid.’ Dat betekent dat het lidmaatschap gemiddeld ook korter duurt, en voor bestuurswerk wil je de meer ervaren studenten hebben. Ook Van Staveren van Student aan Zet ziet dat als belangrijke factor.

‘Verder wordt het steeds gebruikelijker om een master in een andere stad te doen’, vult Keijzer aan, ‘waardoor je als student minder lang actief bent in je eigen studentenstad. Deze ontwikkelingen leiden tot een kleiner actief ledenbestand, waardoor er minder studenten geschikt zijn voor een bestuursjaar.’ En tot slot: Veel studenten willen koste wat het kost ‘nominaal’ blijven studeren. Bestuurswerk is hen de uitloop niet waard.

Recht verzilveren

Er zijn voorzieningen op de hogeschool voor studenten die veel tijd aan bestuurswerk besteden, bijvoorbeeld het profileringsfonds. Daaruit kan een student een bijdrage krijgen. De hogeschool mag zelf beleid maken voor deze pot met geld, een beheerscommissie beslist vervolgens over de aanvragen.

Vaak weten studenten überhaupt niet dat ze geld of punten kunnen krijgen.

‘We praten erover hoe makkelijk het is om dat recht te verzilveren’, zegt Van Staveren. ‘Er wordt gekeken naar hoeveel vertraging je hebt opgelopen door je bestuurswerk en je krijgt eventuele ondersteuning altijd achteraf. Daarnaast kun je studiepunten krijgen, bijvoorbeeld voor mijn keuzevak, maar het verschilt per opleiding of dit wordt toestaan.’ Vaak weten studenten überhaupt niet dat ze geld of studiepunten kunnen krijgen.

Van vier uur per week tot fulltime

Om te onderzoeken of de huidige financiële ondersteuning van bestuursleden aangepast moet worden, is Van Staveren op dit moment aan het inventariseren hoeveel tijd student-bestuurders aan hun bestuurswerk besteden. ‘Dat varieert nogal, van vier uur per week tot vrijwel fulltime. Het ligt er maar aan hoe groot een vereniging is en hoeveel activiteiten er zijn. En doe je als bestuur alles of besteed je veel uit?’

Studieverenigingen zijn volgens Van Staveren vaak vooral gebaat bij ‘budget’: ‘Als je een halfjaar zoet bent om geld te zoeken voor je activiteiten, is dat vrij intensief. De ene opleiding financiert de studievereniging wel, de andere niet. Bovendien is het voor de ene vereniging veel makkelijker om sponsors te werven dan voor een andere.’ Ook een vast aanspreekpunt binnen de opleiding zou al veel tijd schelen, denkt Van Staveren.

Bsa en nominaal studeren

Voor EUR-studenten zoals Keijzer – die zelf overigens geen vertraging heeft opgelopen – is ondersteuning beschikbaar vanuit de universiteit. Zo is er voor fulltimebestuurders een collegegeldvrij jaar en zijn er beurzen beschikbaar. Ook voor parttimebestuurders zijn er vaste voorzieningen; de bestuursleden van de RKvV mogen bijvoorbeeld samen zes maanden beurs verdelen.

‘Ik weet dat het op de HR ingewikkelder is’, zegt Keijzer. ‘HR-studenten zijn vrij zeldzaam in besturen van studentenverenigingen, ik denk dat er per bestuur gemiddeld één hbo’er in zit. Maar tegelijkertijd is dat een afspiegeling van het ledenbestand.’ Overigens kun je op de EUR dan weer geen studiepunten halen met bestuurswerk, wat op de HR in sommige gevallen wel mogelijk is.

Terechte zorg

Dat bestuurswerk gaat afhangen van financiële ruimte, vindt Van Staveren een terechte zorg. ‘Je moet een schuld willen en kunnen aangaan. Het scheelt ook hoe je van huis uit gestimuleerd wordt. Juist de eerste generatie studenten in het hoger onderwijs haakt dan eerder af. Die tweedeling was er altijd al wel, maar het huidige stelsel maakt het niet bepaald beter. Terwijl je juist als hbo-instelling die emancipatie wilt bevorderen. Er worden op dat gebied nu dus wel stappen gezet door de hogeschool.’

‘Juist de eerste generatie studenten haakt dan eerder af.’

‘We hechten er veel waarde aan dat studenten naast hun studie nevenactiviteiten oppakken’, laat woordvoerder Jeroen Cok namens het college van bestuur weten, ‘bijvoorbeeld een bestuursfunctie in een studie- of studentenvereniging. Daar zijn via het profileringsfonds al faciliteiten voor, maar daar wordt nog weinig gebruik van gemaakt. We denken daarom vooral na over manieren om dit aantrekkelijker en toegankelijker te maken.’ Echt concreet zijn die ideeën nu nog niet.

Ruimte om jezelf te ontwikkelen

Volgens Van Staveren is het waardevol en nodig dat de hogeschool hierin investeert: ‘Een samenleving drijft erop dat mensen zich organiseren om dingen voor elkaar te krijgen die ze nuttig en belangrijk vinden. Dat moet je ergens leren, en dat wil je niet beknotten. De ruimte om jezelf te ontwikkelen moet er voor iedereen zijn. Je wilt ook niet dat de leiders van de toekomst een elitair clubje zijn.’

Geld speelt een rol, meent Keijzer – ‘een bestuursjaar is gewoon duur’ – maar is zeker niet de enige factor. ‘Voor een deel geldt die gedachte van “elitezaak” wel, maar het is een beetje kort door de bocht. Iemand uit een arm gezin kan bijvoorbeeld een aanvullende beurs krijgen, terwijl als je rijke ouders hebt het niet per se zo is dat ze bereid zijn om voor hun kind te betalen. Het is een combinatie van factoren.’

Tekst: HOP, Inge Schouten/Profielen, Edith van Gameren
Illustratie: Aileen Melief

Volg ons op Instagram