Lieve Bangstig, 

Door al het coronanieuws van de afgelopen twee jaar was dit conflict mij een beetje ontgaan. Toen ik Googelde, bleek dat er al maanden heel veel aan de hand is aan de oostgrens van Europa. 

Voor de mensen die de omvang en de ernst van het conflict – net als ik – hebben gemist: Oekraïne was onderdeel van de Sovjet-Unie tot die in 1991 uit elkaar viel. Daarna is het een onafhankelijk land geworden, een situatie waar Rusland zich niet bij neer lijkt te kunnen leggen.

In 2014 viel het Russische leger het Oekraïense schiereiland de Krim binnen en nam de macht over. Sindsdien is het ook aan de grens in Oost-Oekraïne oorlog en zijn er daar doorlopende gevechten tussen door de Russen gesteunde separatisten en Oekraïners die hun land verdedigen. Tijdens deze gevechten zijn tienduizenden militairen en ook burgers om het leven gekomen.

Rusland heeft de afgelopen maanden een grote troepenmacht aan de grens opgebouwd. Wat Poetin daarmee wil en hoe gevaarlijk dit conflict voor Nederland is, is voor mij onduidelijk. Daarom bel ik Mark Duursma, de Oost-Europa redacteur van NRC Handelsblad. 

Om maar met de deur in huis te vallen: denk jij dat het conflict in Oekraïne binnenkort gaat escaleren?  

‘Ja, er is een serieuze oorlogsdreiging. Dit is de grootste crisis tussen oost en west  sinds de Koude Oorlog. Al weet niemand precies wat de bedoeling is van Poetin. In november en december bouwde hij troepen op aan de grens, dat is bij wijze van militaire provocatie. Nu zit hij middenin een diplomatieke provocatie waarbij hij de NAVO en de Verenigde Staten eisenlijstjes heeft voorgelegd met daarop de voorwaarden voor de rol van de NAVO in Oost-Europa. De eisen op de lijstjes zijn zo onrealistisch dat het westen er nooit mee akkoord kan gaan. De partijen zijn nog wel in gesprek, ik zag vandaag een klein lichtpuntje: de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken spreekt vrijdag in Genève zijn Russische collega. Dat zij in gesprek zijn, is biedt nog enige hoop na de mislukte gesprekken vorige week.’

Moeten we ons zorgen maken als dit conflict escaleert?

‘Dat is een ingewikkelde vraag. Want we weten niet eens hoe zo’n escalatie eruit zal zien. Wordt het leger ingezet of wordt een andere tactiek gekozen? Deskundigen spreken de laatste tijd veel over ontwrichtende cyberaanvallen en andere geheime operaties waarvan het lastig zal zijn bewijs te vinden dat Rusland erachter zit. Er wordt internationaal gezien niet gedreigd met militaire acties vooraf, maar met economische sancties achteraf.’ 

Het gaat dan om verregaande economische sancties zoals zoals het niet opleveren van een nieuw gebouwde gasleiding die Rusland met Europa verbindt of het weren van Rusland uit het internationale betaalverkeer. Lees hier meer over de sancties.

Gaan we er hier in Nederland wat van merken? 

‘Als het een militair conflict wordt, denk ik niet dat Nederland erbij betrokken zal worden. Oekraïne is geen lid van de NAVO en artikel 5 – als er een lidstaat aangevallen wordt, worden ze allemaal aangevallen en wordt er gemeenschappelijk verdedigd – gaat dus niet op. Maar ik denk sowieso niet dat Poetin staat te springen om oorlog. Een oorlog is duur en leidt tot dode soldaten en dat is niet goed voor de publieke opinie. Hij probeert met maximale dreiging zijn doelen te bereiken: terugdringen van de NAVO en de Russificatie van Oost-Oekraïne. 

Als het conflict op een andere manier tot een kookpunt komt en de voorspelde ingrijpende sancties worden uitgevoerd, zou Rusland de gaskraan kunnen dichtdraaien. En daar gaan wij als Europa last van krijgen. Veertig procent van het Europese gas en een kwart van de Europese olie komt uit Rusland. Hoewel het helemaal de vraag is of de Russen dat gaan doen, tot nu toe hebben ze zich altijd aan de leveranties gehouden. De verkoop van gas en olie is een groot deel van hun staatsinkomen dus daar zullen ze niet nonchalant mee omgaan. Het blijft speculeren.’ 

Je was afgelopen december in Oekraïne, hoe reageren mensen daar op de oplopende spanningen?

‘Ik was in Kiev en daar merkte je niet veel van het conflict, de onrust is wel echt aan de grens. Wat wel interessant is: wij hebben hier het gevoel dat het ieder moment kan escaleren, maar de mensen die daar wonen kijken er heel anders naar. Ze zijn wel vol van wat er gebeurt, maar zij zijn voor hun gevoel al sinds 2014 in oorlog. De dreiging is daar nooit weggeweest.’ 

Tot zover de antwoorden van Mark Duursma. Ik weet niet of ze geruststellend zijn voor je, Bangstig, maar het lijkt me in ieder geval goed dit kader in je achterhoofd te houden wanneer je nieuws over dit conflict leest.

Lfs,
Tosca