Maaike Boomstra is docent bij de lerarenopleiding en begeleidt daar studenten die vertraging oplopen. Uit haar ervaring weet ze dat langstuderen vaak andere oorzaken heeft dan ‘gewoon niet opschieten’. In deze ingezonden brief legt ze uit waarom ze de langstudeerboete een slecht idee vindt.

De afgelopen jaren heb ik tientallen studenten van de lerarenopleiding begeleid die wat langer over de studie doen. Ik ben behoorlijk betrokken bij deze studenten en dat is de reden waarom ik zo fel gekant ben tegen de langstudeerboete. Het lijkt misschien een effectieve maatregel: studenten gaan uit angst voor deze straf toch vast en zeker harder werken?

Voor een klein aantal zal dat zo zijn. Maar het overgrote deel zal door zo’n boete die boven hun hoofd en hun leven hangt nog meer vastlopen, stress ontwikkelen of zelfs de studie staken omdat er simpelweg geen geld meer is om de studie af te maken.

Op de lerarenopleiding hebben we de afgelopen tijd het nodige voor elkaar gekregen op het gebied van langstuderen; we proberen vertragende factoren die we signaleren aan te pakken.

Zo hebben we gesprekken gevoerd met leidinggevenden van de scholen waar onze studenten stage lopen of werken om ervoor te zorgen dat we met elkaar het probleem aanpakken. Er zijn veel studenten die al tijdens de opleiding een baan aangeboden krijgen (‘groenpluk’). Hartstikke fijn voor beide partijen, de school heeft een vacature opgevuld en de student verdient geld. Maar het helpt niet om de studie af te maken. In de praktijk blijkt dat de werkzaamheden intensief zijn, veel ander werk genereren, soms volgt een aanstellingsuitbreiding. En voor je het weet is de student zo verankerd in de school dat de studie uit het zicht raakt. Daar hebben we nu afspraken over gemaakt. Studenten mogen als ze een bepaald aantal studiepunten hebben een kleine of iets grotere aanstelling aanvaarden. Dat helpt een beetje. Dezelfde leidinggevenden hebben de studenten ruimte geboden in de tijd van de baas aan de studie te werken. We bieden een EVC-traject aan (eerder verworven competenties, red.) om de studie te kunnen versnellen.

Scholen zijn erbij gebaat dat studenten een aanstelling krijgen vanwege het lerarentekort. Sommige werkgevers betalen het collegegeld van de student (fijn voor de student, maar geen prikkel om de studie af te maken). Indirect zorgt het lerarentekort dan ook weer voor vertraging.

Als je de persoonlijke verhalen kent van studenten, wordt duidelijk hoe ingewikkeld het voor veel studenten is om binnen de nominale studieduur van vier jaar hun diploma te behalen (wat sowieso lange tijd maar een kwart van de studenten lukte!). De boete wordt na een jaar vertraging ‘uitgedeeld’, dus onze studenten mogen er dan vijf jaar over doen. Maar ook die vijf jaar is soms door allerlei oorzaken te weinig, is mijn ervaring.

Het eerste verhaal is dat van een student die nog thuis woont omdat ze pas het huis uit mag als ze een geschikte partner heeft gevonden. Haar moeder is ziekelijk. De student werkt 0.6 fte omdat ze geld in het laadje moet brengen. Elk moment dat ze wil studeren klopt moeder op de deur of ze haar wil helpen. Ik werk met haar aan haar assertiviteit om haar te kunnen laten concentreren op haar studie. Dat lijkt simpel, ‘je zegt gewoon nee’. In haar situatie is dat complex. Uiteindelijk gaat ze nog meer werken om uit deze belastende situatie te zijn. Toch lukt het haar om voor haar studie te kiezen en heeft ze nu, na negen jaar studeren, haar diploma! Luiheid, onwil of niet gemotiveerd zijn komen in haar verhaal niet voor.

De tweede casus is van een student die verslavingsgevoelig is. Eerst voor gamen, later voor gokken. Gemotiveerd voor de studie, leuke docent in spe. Vanwege schulden accepteert hij een aanstelling, die helaas wel voor vertraging zorgt. Begrijpelijk, vind ik. ‘Dan moet je maar niet gokken …’ denk je misschien. Helaas is het niet zo simpel.

Tot slot een derde situatie uit mijn dagelijkse praktijk. Een student krijgt de diagnose kanker, ligt er een lange tijd uit en als hij weer terug is (gelukkig genezen), worden zijn ouders ziek. Emotioneel wordt het erg zwaar. Concentratie op de studie is erg moeilijk. Hij moet werken om in zijn levensonderhoud te voorzien. Een van de ouders komt te overlijden. Zijn eigen rouw en die om een ouder trekken een zware wissel op zijn welzijn. De studie vertraagt begrijpelijkerwijs langer dan een jaar.

Via Profielen vernam ik dat de kersverse minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Eppo Bruins, het voornemen heeft om het toekennen van de langstudeerboete bij de scholen neer te leggen. Ik hoop van harte dat deze boete verdwijnt en zo niet, dat er met hoofd én hart wordt gekeken naar het verhaal achter de vertraging om zodoende met compassie te kunnen oordelen over de langstudeerboete die moet worden ‘uitgedeeld’.

Tekst: Maaike Boomstra
Illustratie: Demian Janssen