Rookverbod op campus: handhaven lukt niet, zeggen instellingen
Gepubliceerd: 28 February 2024 • Leestijd: 2 minuten en 33 seconden • NieuwsUniversiteiten en hogescholen vinden het rookverbod op de campus niet te handhaven. Ze nemen boetes voor lief of ze vechten die aan. Maar volgens het ministerie moeten ze gewoon hun ‘maatschappelijke verantwoordelijkheid’ nemen.
De Universiteit Utrecht heeft van toezichthouder NVWA 1.800 euro aan boetes gekregen omdat er mensen op de campus stonden te roken. Tegen die boetes gaat de universiteit in beroep, schreef DUB afgelopen december.
Het verbod valt gewoon niet te handhaven, is het argument. Het terrein is groot en wordt ook nog eens doorsneden met stroken openbare ruimte, waar het verbod niet geldt. Er zouden honderden handhavers nodig zijn.
Ook de universiteit en hogeschool van Amsterdam (UvA en HvA) zijn dit kalenderjaar gestopt met handhaven. Ze hebben enkele duizenden euro’s aan boetes gekregen, maar permanente handhaving zou twee miljoen euro per jaar kosten. Dat is niet in verhouding, vinden ze. In plaats daarvan staan er nu ludieke verbodsborden op de campus.
Rookzones verwijderd
Per september 2020 is het rookverbod ingegaan. Binnen de gebouwen was het al veel langer verboden, maar nu mogen rokers ook niet buiten gaan staan. De asbakken en rookzones zijn verwijderd.
Dat geeft soms problemen. In Wageningen spreken ze van een ‘peukenzee’, want rokers laten hun peuken slingeren of gooien die in de natuur. De universiteit houdt peukenopruimacties die niet nodig zouden zijn als iedereen zich aan het verbod hield.
De wet: je mag niet roken op de campus
Het is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit die bij overtredingen boetes oplegt. ‘Wij controleren of de onderwijsinstellingen aan de regels voldoen, en de wet is nu eenmaal dat je niet mag roken op de campus’, zegt een woordvoerder.
Volgens haar gaat het heus wel met enige nuance. Universiteiten en hogescholen hebben grote terreinen en er kan altijd iemand ergens uit het zicht een sigaret opsteken; daar kun je als instelling weinig aan doen. ‘Maar als er voor de deur mensen staan te roken en de beveiliging zegt er niets van, of docenten gaan er gewoon bij staan, dan is het een ander verhaal.’
De NVWA vertelt niet hoeveel boetes er precies zijn uitgedeeld aan de instellingen en over de praktische bezwaren gaat de autoriteit niet. Daarvoor moeten we bij het ministerie van Volksgezondheid zijn.
Er moet voldoende worden gedaan
Volgens het ministerie is het heus wel mogelijk om het verbod te handhaven. ‘Er wordt echt niet van universiteiten en hogescholen verwacht dat ze 24/7 allerlei antirook-surveillanten hebben rondlopen’, zegt Ruben van Dorssen, woordvoerder van het ministerie. ‘Maar wel dat er voldoende wordt gedaan aan bijvoorbeeld borden, signalering, voorlichting en beleid. Ook moeten de instellingen rokers aanspreken waar dat nodig is. Dat blijven we verwachten.’
En dat is niet voor niets, stelt hij. ‘Het onderwijs moet een plek zijn voor inspiratie en groei; roken gaat daar erg slecht mee samen. De schade door roken en meeroken moet niet worden onderschat. Roken veroorzaakt nog altijd twintigduizend doden per jaar.’
En de praktische bezwaren van de instellingen? ‘In de handhaving is er vanaf dag één altijd veel begrip voor geweest dat grote terreinen niet eenvoudig helemaal rookvrij te maken zijn’, stelt Van Dorssen. ‘Maar het rookverbod hoort ook bij de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de instellingen.’
Rookvrije generatie
Het rookverbod wordt volgens hem steeds normaler. ‘De studenten van nu zijn bij hun vooropleiding ook gewend aan een rookvrij onderwijsterrein. De noodzaak om door te pakken met het rookvrij maken schoolpleinen, onderwijsterreinen en andere omgevingen van jongeren is groot, zolang de impact van roken op onze volksgezondheid nog zo enorm is.’
Met het aangescherpte verbod wilde toenmalig staatssecretaris Paul Blokhuis (ChristenUnie) het roken verder ontmoedigen. Veel jongeren steken op het schoolplein hun eerste sigaret op, was een van zijn overwegingen. De overheid streeft naar een ‘rookvrije generatie’ in 2040.
Tekst: HOP, Bas Belleman
Foto: Profielen
Een rookvrije generatie begint met rolmodellen: als medewerkers buiten (keurig één stap buiten de blauwe lijn) staan te roken en hun peuken overal neer kiepen, er niet wordt gehandhaafd als er wel (vaak) binnen de blauwe lijnen wordt gerookt, gaat dit echt niet lukken. Zelfde verhaal voor ziekenhuizen, waar je net als bij sommige gebouwen van HR, over een peukentapijt binnenkomt. Roken is een ernstige verslaving, tegengaan van roken op het schoolterrein vergt meer dan strepen op straat en BOE roepen. Maar ja, eigen keuze en paternalisme, ik hoor de argumenten alweer opgekucht worden.
Inmiddels ben ik afgestudeerd, maar ik zei regelmatig iets tegen de rokers, vooral als ze voor de deur stonden, of gewoon onder het verbodbord zelf. Het trieste vind ik vooral dat op de lokatie museumpark de lerarenopleidingen zitten en dus de studenten die straks hun leerlingen een goed voorbeeld zouden moeten geven. Maar de grote bek die je krijgt als je vriendelijk vraagt of ze buiten de zone willen gaan staan… Sowieso al triest dat mensen zo weinig rekening met elkaar wensen te houden.
Zolang sigaretten nog steeds legaal worden verkocht wordt er gerookt. En zolang de schatkist nog steeds voor een flink deel afhankelijk is van accijnzen, wordt roken in leven gehouden en dat weet de wetgever natuurlijk dondersgoed. Legaliteit van roken en handhaven van een plaatselijk verbod is een schizofrene situatie die zorgt voor verwarring bij de handhaver en irritatie bij de roker, zeker als faciliteiten om het wel opgeruimd te houden worden weggehaald.
Roken is inderdaad een ernstige verslaving en zou benaderd moeten worden als andere verslavingen, maar omdat het legaal is en er goed aan wordt verdiend, niet in de laatste plaats door de staat, blijf je deze situatie houden. Ik ben ervan overtuigd dat de meeste rokers eigenlijk zouden willen stoppen, het is ongezond en stinkt en het is een afhankelijkheid die ook bij de roker zelf wringt. Maar de last die wordt gelegd bij instituties voor de handhaving is oneerlijk zolang de staat dit verdienmodel in stand houdt.
De hogeschool zou het ook een stukje kunnen faciliteren geef de rokers een rook abri op een vaste plek
Zet er een paar bankjes en een paar asbakken neer en klaar
Dan kun je de rokers er op aanspreken als ze ergens staan te roken waar het niet kan zoals voor een deur of wat dan ook .