In Groningen bouwen studenten hogere studieschulden op dan in Rotterdam en Utrecht, meldt het Centraal Planbureau. En in kleinere steden is de schuld ongeveer de helft lager.

Het CPB heeft allerlei informatie over studieschulden in het mbo en hoger onderwijs tegen het licht gehouden. Door het leenstelsel zijn studenten vaker gaan lenen en de schulden zijn hoger: in het hbo scheelt het 7.800 euro, in het wo zo’n 11 duizend euro.

Maar de verschillen tussen studenten zijn aanzienlijk. Het maakt bijvoorbeeld uit waar je studeert, welke studie je volgt en hoe arm of rijk je ouders zijn.

Om zulke verschillen in kaart te brengen kijkt het CPB naar de studenten uit oude lichtingen van vóór het leenstelsel en vóór de hoge inflatie van de afgelopen jaren. Het gaat dus meer om het patroon dan om de precieze bedragen.

Langstudeerders

Zeven of acht jaar studeren en geen diploma behalen? Dan zit je al snel boven de veertigduizend euro schuld en ongeveer een op de tien van hen tikt de tachtigduizend euro aan. Studeer je toch af, dan scheelt het om en nabij de 20 duizend euro aan schuld. Je krijgt de basisbeurs, ov-kaart en aanvullende beurs kwijtgescholden.

Dat verschil zou groter kunnen worden, als het kabinet inderdaad een langstudeerboete gaat invoeren: een verhoging van het collegegeld met drieduizend euro voor studenten die meer dan een jaar uitlopen in hun bachelor of master. Dit plan lijkt overigens te sneuvelen.

Rijk en arm

Hoe rijker je ouders, hoe lager de studieschuld. Het scheelt ongeveer tienduizend euro en volgens het CPB komt het mede doordat studenten uit armere gezinnen minder vaak hun diploma behalen. Maar zelfs onder afgestudeerden is de schuld bij de armste groep zo’n 8.600 euro hoger dan bij de rijkste groep.

Mannen en vrouwen

Mannen maken in het hoger onderwijs meer schulden dan vrouwen. Het scheelt ongeveer een kwart en het CPB oppert verschillende verklaringen. ‘Zo kan de studiekeuze met daarbij behorende studieduur een rol spelen (bijvoorbeeld dat mannen vaker een technische studie kiezen, die over het algemeen langer duurt).’ Het CPB stelt verder dat vrouwen langer thuis blijven wonen en sneller studeren.

Stad

In Groningen bouwen studenten de hoogste studieschulden op, zelfs meer dan in dure steden als Rotterdam en Utrecht. ‘Hierbij kan het aandeel studenten dat uitwonend is een mogelijke verklaring zijn’, aldus het CPB. Met andere woorden, wie in Groningen gaat studeren, moet meestal wel uit huis.

Studierichting

Wie geschiedenis, taalwetenschappen of kunst studeerde, heeft bijna twee keer zoveel studieschuld als wie bijvoorbeeld een lerarenopleiding volgt. De schulden zijn ook lager bij studierichtingen in de landbouw, gezondheid en ‘persoonlijke dienstverlening’.

Gevolgen

Wat zijn de effecten van hogere schulden op de situatie later? Het CPB kan maar weinig harde uitspraken doen. Het meeste onderzoek komt uit de Verenigde Staten en je kunt de situatie daar niet zomaar vertalen naar Nederland. Bovendien spreken de uitkomsten elkaar soms tegen.

Je zou bijvoorbeeld denken dat een woning kopen met een studieschuld moeilijker is, maar het CPB spreekt van een ‘gemengd beeld’. Sommige onderzoeken zien wel een effect (hogere schulden, minder snel een eigen woning), maar er zijn ook studies die juist het omgekeerde laten zien of geen effect waarnemen.

Zoiets geldt ook voor andere onderwerpen. Hogere schulden leiden tot uitstel van trouwen en kinderen krijgen, menen sommige onderzoekers, maar anderen menen juist dat het omgekeerde gebeurt of ze meten überhaupt geen effect.

Tekst en tabellen: HOP, Bas Belleman
Illustratie: Aileen Melief