In februari stonden er 650 zzp’ers voor de klas bij de HR. Voor één op de drie was dat een eenmalige of een kortdurende klus. Met de andere 426 zelfstandigen die structureel werden ingezet in het onderwijs, zijn de afgelopen maanden gesprekken gevoerd over het fiscusproof maken van hun arbeidsrelatie met de HR. Dat heeft geleid tot het vertrek van bijna 120 freelancedocenten.

Het kabinet wil de doorgeslagen flexibilisering op de arbeidsmarkt aanpakken. Daarom worden sinds 1 mei de regels voor de inzet van zzp’ers strikt gehandhaafd. Werkgevers kunnen alleen nog freelancers inschakelen als ze werken volgens een door de Belastingdienst goedgekeurde modelovereenkomst. Als bij controles blijkt dat zzp’ers werkzaamheden uitvoeren die wijzen op een arbeidsrelatie, volgen er forse naheffingen en boetes.

Hogescholen onderhandelden ruim twee jaar met de Belastingdienst over een modelovereenkomst die ruimte zou laten voor de inzet van experts uit de beroepspraktijk. Maar met de overeenkomsten die daar half mei uiteindelijk uitrolden, kunnen ze nauwelijks uit de voeten. Omdat docenten een gezagsrelatie hebben met een hogeschool is lesgeven volgens de Belastingdienst in principe geen werk voor een zelfstandige. Alleen experts die eenmalig worden ingezet en bovendien volledig worden vrijgelaten bij het selecteren van de lesstof, kunnen nog als zzp’ers worden ingehuurd.

Naheffing

De HR trok daaruit de conclusie dat alle 650 zzp-docenten in dienst moesten komen bij de hogeschool of een payrollbedrijf. Dat past ook in het onderwijsbeleid. ‘Flexwerkers hebben weinig binding met studenten’, betoogde collegelid Jan Roelof eind mei in Profielen. ‘Daarom streven we ernaar docenten aan ons te binden, om professionalisering mogelijk te maken en daarmee de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.’

Roelof ging er in juni van uit dat de overgrote meerderheid van de 650 zzp’ers in dienst zou komen. Liefst met terugwerkende kracht per 1 mei. Want de fiscale regels worden strikt gehanteerd nu de HR een naheffing van minstens één miljoen euro wacht. Die naheffing hangt in de lucht omdat de Belastingdienst een fors aantal zzp’ers dat afgelopen vijf jaar voor de klas stond als pseudowerknemer heeft aangemerkt.

144 dienstverbanden

De gesprekken met zzp’ers over de arbeidsrelatie leidden in 144 gevallen tot een dienstverband met de hogeschool, 35 zelfstandigen worden via een payrollbedrijf ingehuurd. Van 119 freelancedocenten is deze zomer definitief afscheid genomen, blijkt uit een inventarisatie van de dienst Onderwijs en Ontwikkeling (OeO).

Ruim honderd zzp’ers vallen onder een overgangsregeling omdat de Belastingdienst de voorgelegde modelovereenkomst nog aan het toetsen is en 25 zzp’ers worden eenmalig ingezet als gastdocent (IB47-regeling) of worden ingehuurd vanuit een bv. Al met al is dus nog maar een krappe meerderheid van de 650 zzp’ers die vorig studiejaar voor de klas stond aan het werk bij de HR.

Uittocht

Een deel van de niet-teruggekeerde zzp-docenten sloeg zelf het aanbod om in dienst te komen af omdat ze zelfstandige willen blijven. Maar uit onderzoek dat Profielen in juli deed bleek dat tientallen andere zzp’ers geen dienstverband is aangeboden. Sommige opleidingsmanagers werken liever met drie fulltimers dan met dertig parttimers met een kleine aanstelling. Ook zzp’ers die geen masterdiploma hebben, kregen meestal geen arbeidscontract aangeboden.

Ook bij andere hogescholen is sprake van een uittocht van zzp’ers. Bij de Hogeschool Utrecht (HU) vertrokken vierhonderd van de ruim duizend zzp-docenten (ruim een derde). Bij de HU kwamen maar 128 zelfstandigen in dienst, terwijl 144 zzp’ers ingehuurd worden via een payrollbedrijf.

Tekst: Yvonne van de Meent
Illustratie: Jarek van Dalsen