Rijk worden in de publieke sector – kan dat? Jazeker. Kijk maar naar de salarissen van omroepcoryfeeën, directeuren van woningcorporaties of topfunctionarissen in de gezondheidszorg.

De koppeling tussen ‘de publieke zaak’ en een ‘topsalaris’ leek lang onverenigbaar, maar met de verzelfstandiging van veel publieke instellingen in de jaren negentig, ging ook de calvinistische salariëring op de helling. De overheid heeft sindsdien geen zeggenschap meer over deze beloningen en kijkt toe hoe sommige bestuurders meer verdienen dan de minister-president die in het publieke domein het hoogste ambt vervult.

Transparantie door Wopt
Wat de overheid wel kan doen, is transparantie eisen. In maart 2006 ging daartoe de Wopt van kracht: de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens. Organisaties die gefinancierd worden uit publiek geld zijn nu verplicht de bestuurdersbeloningen te melden aan het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK). Dat betekent dat het belastbaar loon plús de reserveringen voor pensioen, leaseauto etc. moeten worden gemeld. Dit bedrag is vanwege de bijtellingen hoger dan de bestuurders daadwerkelijk op hun jaaropgave terugzien.

Voor de Wopt wordt jaarlijks een normbedrag vastgesteld. Alleen de salarissen boven die norm moeten worden gemeld. In 2008 was dat bedrag 181.000 euro, het gemiddelde belastbaar jaarinkomen van een minister, verhoogd met de pensioenafdracht, een fictieve bijtelling dienstauto en onkostenvergoeding. Die 181.000 is dus een fictief bedrag. Feitelijk ontvangt een minister (in 2008) een bruto jaarsalaris, inclusief vakantiegeld en eindejaarsuitkering, van 135.391 euro. Ook de minister- president heeft dit ministersalaris, vandaar dat deze norm ook wel de Balkenende-norm wordt genoemd.

Eind 2009, net voor het kerstreces, verstuurde de minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst de rapportage over 2008 naar de Tweede Kamer. Daaruit blijkt dat, in 2008, 45 bestuurders in het hoger onderwijs (exclusief bestuurders van academische ziekenhuizen) meer verdienden dan een ministerssalaris. In 2007 waren dat er eveneens ruim veertig, zo leert een onderzoek van onderwijsbond Aob.

Van die 45 bestuurders werken er 22 in het hbo en 23 aan universiteiten. Kijkend naar het hbo valt daarbij op dat er drie hogescholen zijn waar meerdere leden in de top boven de Wopt-norm zitten. Dat geldt voor INHolland (3 cvb-leden en 1 oud-cvb-lid, Jos Elbers, die op de loonlijst staat als adviseur), Avans Hogeschool (3 rvb-leden) en Fontys (3 rvb-leden).

De voorzitter van het college van bestuur van de Hogeschool Rotterdam, Jasper Tuytel, wordt ook in de Wopt-rapportage genoemd. Hij neemt met een salaris van 189.000 euro de elfde positie in van de twintig hbo-bestuurders die meer dan een minister verdienen. Van die 189.000 blijft op de jaaropgave van Tuytel een bruto jaarsalaris over van 161.000 euro. In de motivering die instellingen bijde rapportage moeten aanleveren, stelt de HR dat ‘de rechtspositie dateert van voor de normering’.
De salarissen van Tuytel en de andere twee cvbleden (onder de Wopt-norm) zijn vastgesteld op basis van de systematiek die adviesbureau Hay Group in 2001 ontwikkelde voor het hoger onderwijs.Die werd goedgekeurd door toenmalig minister van Onderwijs Loek Hermans.

Topinkomens aan banden door WNT
De transparantie die de Wopt heeft gerealiseerd, is nooit een doel op zich geweest. In het kielzog van de Wopt is de afgelopen jaren ook gewerkt aan een wet die topinkomens in de publieke sector aan banden moet leggen, de WNT (Wet normering uit publieke middelen gefinancierde beloning topfunctionarissen). Deze wet gaat naar verwachting medio 2011 van kracht. Dan zullen bestuurders in de (semi)publieke sector niet meer mogen verdienen dan het bruto ministersalaris plus 30 procent. Dat zal ongeveer uitkomen op ruim 226.000 euro. Méér dus dan wat veel hbo-bestuurders nu verdienen.

Een vreemde situatie, die – even koffiedik kijkend – een opstuwende werking kan hebben op de inkomens die nu nog net boven de Wopt-norm zweven. Dat komt doordat in de aanvankelijke plannen ruimte was gemaakt voor een verhoging van de ministersalarissen. Zij verdienen in vergelijking met andere topfunctionarissen te weinig, stelde Ter Horst vast. Een inhaalslag zou passend zijn, maar dat vond het kabinet niet kies in tijden van crisis. Nu komt het erop neer dat door de nieuwe wet de huidige situatie, waarin bijna negentienhonderd topfunctionarissen meer verdienen dan de minister-president, van een wettelijk kader wordt voorzien.

Esmé van der Molen en Dorine van Namen
Bron: ministerie van Binnenlandse Zaken

Er zijn drie hogescholen waar meerdere cvb-leden meer dan een minister verdienen
Top 3 veelverdieners hbo 2008
1. Stenden Hogeschool € 259.434
2. INHolland, oud-cvb-lid/adviseur € 229.143
3. INHolland, vice-voorzitter cvb € 228.467