‘Ik ga altijd naar tentameninzages, ook als ik een voldoende heb gehaald. Tijdens zo’n inzage zei mijn docent: “Ik weet dat je de stof goed begrijpt. De 6,5 die je hebt gehaald, is eigenlijk te laag voor jouw kunnen. Zal ik een paar vragen fout rekenen zodat je kunt herkansen?”’ Aldus een student van een economische opleiding die het verstandiger vindt om zijn verhaal anoniem te doen.

Als het aan het college van bestuur ligt, hoeven docenten in de toekomst niet meer uit te wijken naar dit soort bypasses. Er ligt een voorstel om studenten de mogelijkheid te geven eenmaal per jaar een voldoende te herkansen. Een verzoek daartoe zou dan automatisch worden ingewilligd. Nu moeten studenten nog een beargumenteerd verzoek indienen bij de examencommissie van hun instituut en die drempel is velen te hoog.

Maar de centrale medezeggenschapsraad (cmr) die zich voor de zomervakantie mocht uitspreken over dit plan was niet overtuigd en stemde (nog) niet in. Extra herkansingen leiden mogelijk tot een hogere werkdruk en een waardedaling van het diploma. Bovendien is het al mogelijk om voldoendes te herkansen; je moet er alleen een beetje moeite voor doen.

Ook diverse examencommissies die Profielen over dit onderwerp benaderde, lopen er niet warm voor. Docenten krijgen nu al geen extra tijd voor het nakijken van herkansingen. Als het er meer worden, neemt de werkdruk ‘onnodig’ toe, stelt bijvoorbeeld de examencommissie van de pabo. Ook anderen zijn bang voor ‘wildgroei’ en vinden dat er altijd een weging op basis van argumenten moet plaatsvinden. Door de examencommissie welteverstaan.

Cum laude afstuderen
Emile van de Logt is onderwijsmanager bij de opleidingen elektrotechniek (±320 studenten) en gezondheidszorgtechnologie (±140 studenten). Als het aan hem ligt, zouden studenten hun lage voldoende zelfs ‘meerdere keren mogen herkansen’.

‘Technische vakken zijn lastig’, zegt hij. ‘Sommige studenten hebben nou eenmaal iets meer tijd nodig om de stof écht goed te snappen en meer dan alleen een voldoende te halen. Als studenten hun voldoende willen herkansen, is het meestal omdat ze cum laude willen afstuderen. Ook speelt de wens om door te studeren mee. De meeste doorstromers gaan naar de TU, en de premasters zitten vol wiskundevakken. Sommige studenten willen daarom zo goed mogelijk scoren op deze vakken. En dus af en toe een voldoende herkansen.’

In de praktijk gaat het volgens Van de Logt maar om weinig studenten. ‘De meeste studenten zijn al blij met een 5,6. Maar ik ken ook een student die het belachelijk vindt dat hij zo veel moeite moet doen om een voldoende te herkansen. Waarom zouden we het hem zo lastig maken?’

Waarom? Omdat het dus de werkdruk verhoogt die bij onderwijspersoneel vaak al als hoog wordt ervaren. Van de Logt: ‘Als je het meer faciliteert, krijg je meer herkansingen, maar vast niet zo veel dat het een factor op de werkdruk wordt. Laat deze studenten meedoen aan de reguliere herkansing. Dan heb je alleen een extra tentamen om na te kijken. Als je bang bent dat studenten dit gaan misbruiken, bepaal je dat het laatste cijfer telt. De impact op werkdruk is dan gerommel in de marge.’

Zesjescultuur
Dat vindt ook EAS-docent Henriëtte Versprille. ‘Werkdruk is voor mij bovendien geen hoofduitgangspunt. Het gaat om het principe dat studenten die zich verder willen verbeteren daartoe de mogelijkheid moeten krijgen. Onderwijs gaat ook over: nóg beter willen worden. Dat moet je juist toejuichen in plaats van demotiveren. Waarom zouden wij als docenten wel tevreden zijn met een zes en de studenten niet? Onder wie leeft dan de zesjescultuur?’

Onderwijsmanager Emile van de Logt plaatst wel de kanttekening dat een kleine opleiding makkelijker te organiseren is, en dat de situatie bij grote opleidingen misschien heel anders is. ‘Ik denk dat het bestuur daar dan rekening mee zou moeten houden. Ook ben ik er niet voor dit mogelijk te maken voor moeilijk organiseerbare toetsen zoals practica. Ik zie het vooral voor me bij de kennisvakken.’

Waarde diploma
Maar hoe zit het dan met de bewaking van de waarde van het hbo-diploma? Eindeloos herkansen wil niemand. Riekt het overdoen van een voldoende niet precies daarnaar? Nee, zegt de eerdergenoemde student die anoniem wil blijven. ‘Waardedaling krijg je alleen bij te veel herkansingen nadat een student is gezakt. In dit geval hebben studenten met hun voldoende al bewezen dat ze het niveau hebben. Ze willen alleen nóg beter worden of ze willen een beter cijfer om hun cijfergemiddelde op te krikken. In mijn geval was dat nodig voor de master die ik wilde gaan doen. Overigens vind ik niet dat iedereen zomaar voldoendes moet kunnen herkansen. Ik zie dat als een bonus op goed studeergedrag. Een student moet bijvoorbeeld wel de colleges hebben bijgewoond en zijn docent moet de aanvraag ondersteunen.’

Pilot
CMI-docent en cmr-lid Ayman van Bregt is bereid al deze argumenten te wegen, maar vindt dat de medezeggenschapsraad te weinig ‘context heeft gekregen om de mogelijkheden die er al zijn te verruimen’. ‘Ik snap het verhaal over cum laude afstuderen en het vormgeven van het Overtref jezelf van de hogeschool. Maar ik vind dat studenten dit vooral laten zien door al bij de eerste tentamenkans een dikke voldoende te halen. Ik blijf bezorgd over de consequenties voor de waarde van het diploma. Bovendien zijn de praktische consequenties nog niet voldoende onderzocht. Wat betekent het voor ons studentvolgsysteem Osiris? Overschrijft het nieuwe cijfer het eerste cijfer? Dat zijn wel zaken waar je een antwoord op moet hebben. We weten verder niet eens om hoeveel gevallen het gaat. Met andere woorden: is er eigenlijk wel een probleem (zie kader, red.)? Daarom pleit de cmr voor een betere analyse. Ook vinden we het een goed idee om een experiment te doen en dan eens te kijken naar de effecten op de kwaliteit van ons onderwijs.’

Emile van de Logt juicht dat alleen maar toe. ‘Het bestuur is van harte welkom om dat experiment bij ons te doen.’

Esmé van der Molen

Op dit moment wordt door de diensten o&k, cs en hrs een pilot voorbereid.