Het is 2003 als een van de meest memorabele kinderfilms van de jaren ’00 van de 21-ste eeuw de bioscopen vult. Clownvis Marlin en zijn vrouw Carol hebben net hun intrek genomen in een nieuwe anemoon als ze te maken krijgen met een hartverscheurende gebeurtenis. Een barracuda verslindt bijna alle met liefde geproduceerde eitjes van Marlin en Carol. Ook Carol overleeft de aanval niet. Vader Marlin blijft achter met slechts één licht beschadigd eitje dat zal uitgroeien tot de meest geliefde clownvis onder kinderen: Nemo.

Marlin en de anglerfish
Marlin tracht Nemo te beschermen tegen al het kwaad, maar zijn liefdevolle inspanningen kunnen niet voorkomen dat Nemo wordt ontvoerd. Zijn zoon, zijn wereld, wordt van hem afgenomen. Hij overwint zijn angst voor de grote zee en zet alles op alles om Nemo terug te krijgen. Zo begint de zoektocht naar zijn zoon, waarop hij de demente, o-zo-grappige doktersvis Dory ontmoet. Samen gaan ze op naar… euh.. hoe heet-ie ook al weer?

Als Marlin en Dory verdwalen in de grote donkere zee zien ze een licht. Het licht komt steeds dichterbij. Am I dead? vraagt Dory. Ze naderen de lichtbron, verwonderen zich erover. It’s so pretty. Het licht lijkt een hypnotiserende werking te hebben op de vissen, totdat de schrik ze terug naar de werkelijkheid brengt. Het is een gigantische anglerfish met reusachtige, vlijmscherpte tanden.

Anglerfish in Amsterdam
Net als Dory en Marlin had de anglerfish ook Amsterdam in zijn greep. De kanalen lichtten op door de lichtgevende bio-peertjes. Amsterdam was in rep en roep: wat is er aan de hand? Artis – dierentuin en National Institute for Animal Research – liet weten een onderzoek in te stellen naar de mysterieuze vissen.

De dierentuin lanceerde een website waarop de vissen gevolgd konden worden. Het leverde vermaak op, gevolgd door verbazing toen bleek dat ze ’s avonds richting de Amsterdamse Wallen zwommen. Daar vormden ze het woord ‘ARTIS’. Het was een stunt om het publiek te laten weten dat de dierentuin ook ’s nachts open is. De vissen waren uiteraard robots.

De dierentuin anno nu
Het is waarschijnlijk dat Artis niet verder heeft gedacht dan de mogelijkheid die het unieke licht van de vissen bracht voor het ontwikkelen van een marketingactie. Maar wat als je het wél symbolisch opvat? Hoe moet je het dan interpreteren? Staat de anglerfish symbool voor Artis, clownvis Marlin en doktersvis Dory voor het verwarde, opgejaagde publiek? Of juist voor de opgesloten dieren?

De bijzondere marketingactie deed me denken aan een onschuldige kinderfilm, daarna zette het me aan het denken over wat het nut is van dierentuinen zelf. Tuurlijk, het is vermakelijk om tamme diertjes te bekijken met opa en oma en de kleinkinderen, niet beseffend dat de dieren niet langer representatief zijn voor de werkelijke, wilde soort.

Naast vermakelijk voor het publiek, op een Bokito-incident na, is een dierentuin ook nuttig voor de wetenschap. Wetenschappers kunnen de dieren bestuderen en zo meer kennis vergaren om wilde dieren beter te beschrijven. Of zoiets. Dat las ik eens. Maar kun je die informatie wel generaliseren? Het lijkt mij dat dat bij lang niet alle informatie kan, aangezien wilde en tamme dieren nogal van elkaar verschillen.

Daarnaast worden er dieren opgevangen in dierentuinen, wat belangrijk is als het een beschermde, uitstervende diersoort betreft. Maar red je dan een ras of vórm je een ander, tammer soort? Kortom: zijn dierentuinen nog wel relevant?

Alex Hoogendoorn