Docenten willen terug naar hun klas: ‘Je hebt live contact nodig’
Gepubliceerd: 17 June 2020 • Leestijd: 4 minuten en 49 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.We zijn toch lekker bezig met online onderwijs? Docent Monique van den Heuvel hoort de constatering vaker dan haar lief is. Het is tijd voor een tegenluid, vindt ze. Zij en haar collega’s verlangen naar de terugkeer van fysiek onderwijs.
‘In eerste instantie was ik zelf ook wel positief over hoe we in de coronacrisis overgingen op online onderwijs’, vertelt Van den Heuvel. ‘Na de zomer is alles weer normaal, dachten we. En dan mogen we elkaar weer omhelzen, kunnen we weer de stad in en kunnen we weer naar school.’
Bijval voor pleidooi
Maar normaal zal het in september nog niet zijn en dat doet Van den Heuvel pijn, maakte ze onlangs duidelijk op de site van Nivoz, het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken. De hoofddocent pedagogiek en didactiek kreeg veel bijval, onder andere van haar directe collega’s Chris Koekkoek en Marjon van Sorge van de lerarenopleiding gezondheidszorg en welzijn van de HR.
Koekkoek: ‘Als je bijvoorbeeld op LinkedIn leest dat online onderwijs heel erg goed gaat, lijkt het of dat breed gedeeld wordt, maar dat is niet zo. Je kan alles online organiseren maar in veel gevallen is het een slap aftreksel. Je hebt het live contact nodig. Ik was vorige week voor het eerst sinds maart weer een keer op school en kwam toevallig twee van m’n studenten tegen. Dat was geweldig.’
‘Zendmodus in plaats van interactie’
Het online onderwijs (Van den Heuvel noemt het ‘pandemisch onderwijs’), dat nu gegeven wordt is er noodgedwongen gekomen en zal niet overal even goed zijn. Van den Heuvel: ‘Ik hoor van mensen dat er opdrachtjes online worden gezet en dat het soms niet meer is dan dat; de zendmodus in plaats van interactie.’
‘Je hebt anderen nodig.’
Het zal per opleiding verschillen maar onderwijs moet veel meer zijn dan alleen kennisoverdracht, benadrukken de docenten. Koekkoek: ‘Het is ook socialisatie. Het is kennismaken met de maatschappij. Je hebt anderen nodig.’
‘Je ziet of ze slecht geslapen hebben’
Van den Heuvel: ‘In een fysieke klas zie je studenten binnenkomen. Je ziet of ze slecht geslapen hebben, je hebt even een praatje.’ Daarbij gaat het niet slechts om het contact tussen docent en student. Socialiseren doen de studenten ook onderling. Van den Heuvel: ‘Uit gesprekken met studenten wordt duidelijk dat ze het contact ontzettend missen. Je deelt lief en leed en motiveert elkaar.’
‘Studenten missen de omgeving die er helemaal is voor het leren.’
De docent sprak onlangs een student die, ondanks dat ze niet alleen woont, zich echt eenzaam voelt. Van den Heuvel: ‘Ze is daarom veel op school, waar ze geen college heeft maar wel kan studeren. Studenten missen de omgeving die er helemaal is voor het leren. Het betreden van de schoolsfeer, met de lift, de gangen en de koffieautomaat, zorgt voor de juiste mindset. Het effect daarvan moet je niet onderschatten.’
‘Even kletsen nu bewust inplannen’
Contact maken is online uiteraard ook mogelijk. Je kunt studenten bijvoorbeeld bellen. Maar voor de drie docenten is het echt anders. Van den Heuvel: ‘Normaal ben ik altijd iets eerder in de klas en dan klets je even, erna doe je dat ook. Online is dat gewoon niet hetzelfde.’ Koekkoek: ‘Je moet dat “even kletsen” nu bewust inplannen. Ik mis de toevalligheden.’
Ondertussen proberen de docenten er het beste van te maken. Van den Heuvel: ‘Als ik lesgeef vraag ik studenten bijvoorbeeld steeds of ze hun camera aan willen zetten. En onlangs sprak ik iemand een tool had waarbij je de studenten een voor een de online-klas in ziet “lopen”.’
Niet naar het Malieveld
‘Er zijn veel mogelijkheden die we online kunnen inzetten’, zegt Van den Heuvel, ‘maar er is een groot verschil tussen goed online onderwijs en pandemisch onderwijs. We zijn voor een voldongen feit gesteld, we moesten wel. Van een goed doordachte inzet van online onderwijs was geen sprake.’
‘Van goed doordachte inzet van online onderwijs was geen sprake’
De drie docenten willen graag het belang van fysiek onderwijs benadrukken maar naar het Malieveld gaan om te demonstreren tegen bijvoorbeeld Rutte en het RIVM zullen ze niet doen. ‘Nee’, reageert Koekkoek. ‘Dat is een te grote stap, maar ik vind het wel erg belangrijk dat we ons hierover uitspreken.’ Van den Heuvel zegt te weinig kennis te hebben om de RIVM-maatregelen ter discussie te stellen. ‘Het gaat mij echt om het belang van fysiek onderwijs.’
‘Op de barricaden als onderwijs wordt gedicteerd door geld’
Van den Heuvel: ‘Daarbij moeten we oppassen dat de coronacrisis niet wordt misbruikt om allerlei maatregelen tegen het onderwijs te nemen. Dat gaat bijvoorbeeld over het pleidooi om ook na corona veel onderwijs online te blijven doen. Maar het gaat ook over buiten de spits moeten reizen en het betalen per studiepunt. We moeten op de barricaden als het onderwijs wordt gedicteerd door geld.’
‘Power to the people!’
‘Power to the people!’, zegt Koekkoek fel. ‘Wij staan voor de klas, ik vind dat er goed naar ons geluisterd moet worden. De mensen die louter voordelen zien van het digitaliseren van onderwijs, zijn nogal eens mensen met veel invloed en goed in lobbyen. Juist daarom moeten we ook onze stem laten horen.’
Kleine klasjes en tijdslots vanaf september
De drie docenten snappen ook wel dat ze op dit moment niet voor de klas kúnnen staan en dat bijvoorbeeld praktijkonderwijs van laboratoriumopleidingen een hogere prioriteit heeft. Vanaf september zal het, op beperkte schaal, weer wel kunnen. In kleinere klasjes en binnen een enkele tijdslot.
En dat op een locatie (Rochussenstraat) die al wat krap is. Van Sorge: ‘In onze gebouwen zit je al vrij dicht op elkaar. In de hoogbouw kun je elkaar eigenlijk nauwelijks passeren zonder elkaar aan te raken.’
‘We moeten gaan definiëren wat offline móet’
Hoe onderwijs er, online en offline, vanaf september en later, uit gaat zien, is een belangrijke vraag, vindt Van den Heuvel. ‘We moeten gaan definiëren wat offline móet. Dat zijn uiteraard coach- en slc-gesprekken maar het is meer dan dat, en dat heeft onder andere betrekking op het socialiseren waar we het eerder over hadden.’
‘Wat hebben we in de afgelopen periode geleerd van het online onderwijs, ook over het offline onderwijs?’
En op subjectivering: het leren staan voor de keuzes die je maakt, het daarop kunnen reflecteren en daarover verantwoording afleggen, vertelt Van den Heuvel in het artikel op Nivoz.nl: ‘Je kunt dit online doen, maar de vertaalslag naar het handelen en naar het werkelijke leven, ligt dan geheel bij de student.’
Van den Heuvel wijst op de Online Onderwijsparade die deze week van start gaat (inlog nodig). ‘Ik roep docenten met verschillende expertises en uit verschillende disciplines op om daar bij elkaar te komen. Wat hebben we in de afgelopen periode geleerd van het online onderwijs, ook over het offline onderwijs? Laten we daar als docenten en studenten bij stilstaan. Laten we zorgen dat we de kwaliteit van ons onderwijs verhogen door de studenten en de pedagogiek als uitgangspunt te nemen en niet de economie of de roosters!’
Tekst: Jos van Nierop
Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie? 
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. 
Mooi stuk, we missen elkaar en de studenten, en de studenten natuurlijk ook elkaar.
Kleine toevoeging; ook de laboratoriumopleidingen gaan pas in september weer praktijklessen op locatie draaien, en alles in halve klasjes. Alle voorbereiding en theorie moet nog steeds vanuit huis. Vanaf 15 juni mogen er (op verschillende dagen) een paar minorstudenten, 1 projectgroep en een afstudeerdeer het lab op om grote achterstanden te voorkomen.
Online gaat, maar offline moet de standaard blijven. <3
Ecco quà, een fysiek tegengeluid. We missen studenten, we missen collega’s, we missen de sociale interactie. En dat zonder de nut, noodzaak en legitimiteit van de RIVM-maatregelen in twijfel te trekken. Bravo. Zie ook https://elgerben.tumblr.com/post/621066426660372480/zo-leuk-is-het-niet-dat-thuiswerken en https://www.bbc.com/worklife/article/20200421-why-zoom-video-chats-are-so-exhausting (met dank aan mijn collega Elitza voor het delen van dit artikel)
We snappen denk ik allemaal waarom we nu doen wat we doen, maar om goed onderwijs te kunnen geven is meer creativiteit en visie nodig dan het decreet ‘thuiswerken is de norm.’ Zeker als je ‘thuis,’ zoals in mijn geval, bestaat uit overlast van buren in een enkele ruimte van 25 vierkante meter…
Hoewel ik blij ben voor mijn studenten dat ze geen achterstanden oplopen, word ik niet bepaald geïnspireerd van alle beelden op zwart.
Dus hoe sneller weer in de klas hoe beter.
Natuurlijk ben ik als IT-er best wel digitaal vaardig, maar vind ik dat leuk? Krijg ik er energie van? Nou nee. Ik moet mezelf voor elke online les voorhouden, dat het tijdelijk is en dat ik moet zorgen dat de studenten de moed erin houden. Dus dat ik mijn eigen tegenzin absoluut niet laat doorschemeren. Dat wordt elke dag moeilijker.
Dus zodra er ruimte is, al is het maar 1 keer per 2 weken, wil ik weer een klas in met ‘live’ studenten. Alle coole online tools ten spijt. Ik wil studenten zien, hun houding, hun waan van de dag, hun humeur, de ‘bad hair day’, alles. Inclusief zweetlucht van het harde werken en nét te weinig deo. Tijd en ruimte voor de toevallige ontmoeting, het ‘praatje prut’ waarmee je die ene student net even meer kan motiveren of op andere gedachten brengen.
Natuurlijk ben ik wel blij met de boost voor het ontwikkelen van ‘blended’ learning heeft gekregen. OnderwijsLeerTechnologie is ontzettend leuk. Maar het woord zegt het al, ‘blended’ gemixt dus, live en online. Daar word ik blij van.
Helemaal mee eens! Fijn om eindelijk een tegengeluid te horen, hard nodig. Het lijkt er alleen nog om te gaan hoe hip je bent met online tools die haast een doel op zich geworden zijn. Alles gaat online, maar niet met dezelfde kwaliteit helaas.
Ook ik kan het alleen maar héél erg eens zijn met dit stuk!
Ik mis het werk en de studenten (ook ik vind mijn werk niet echt leuk meer…). Er wordt veel gesproken over hoe het online-lesgeven te verbeteren en vooralsnog maar weinig over hoe we op een goede manier kunnen terugkeren naar waar naar mijn idee lesgeven over gaat: de echte interactie in het klaslokaal. In het nieuws horen we nu de roep om na de zomer terug te keren naar de normale situatie in het basis- en voortgezet onderwijs. Omdat leerlingen anders veel achterstand oplopen. Bestaat dat gevaar niet ook voor het hoger onderwijs?
Op 2 juni 2020 schreef Merel Kamp hierover een treffend stuk in NRC (In het virtuele klaslokaal ligt vervreemding op de loer).
Zij schrijft: “Onderwijs wordt vervreemde consumptie zonder engagement, en de grootste les gaat verloren.” Hoe gaan we dit voorkomen, lijkt me een hele relevante vraag die meer ruimte zou moeten krijgen.
Ben heel blij met dit tegengeluid. Laten we alsjeblieft niet denken dat online dé uitvinding is waar de HR op heeft zitten wachten. Als dit zo was, waren we al jaren geleden overgegaan op MOOCS, toen andere hogere onderwijsinstellingen dit omarmden. Het is nu natuurlijk roeien met de riemen die we hebben, er het beste van maken, maar er is niets zo mooi als elkaar fysiek ontmoeten en gewoon even bijpraten onder het genot van een kop koffie en lekker even lachen met elkaar, niet ingepland maar spontaan. En ik ben dan ook nog van de internationalisering waarin we altijd al heel veel online deden… niets zo mooi als elkaar écht ontmoeten. Dat is nu gewoon een feestje.