‘Ik kan mij voorstellen dat jullie gisteren balend televisie hebben gekeken’, begint de minister woensdagmiddag, verwijzend naar de coronapersconferentie waaruit bleek dat fysiek onderwijs voor het hbo en wo voorlopig niet mogelijk is. ‘Het doet mij veel pijn, het was een heel moeilijke beslissing. Maar met de huidige besmettingscijfers durfden we het niet aan. Bij de eerstvolgende versoepelingen liggen de studenten van het hbo en wo bovenop de stapel van het kabinet’, belooft Van Engelshoven.

Wat is er volgens jou nodig voor goed onderwijs?

Het vraaggesprek begint met een vraag voor de studenten: Wat is er, volgens jou, nodig voor ‘goed onderwijs’? Sam trapt af. Goed onderwijs ligt volgens hem ‘niet aan studieresultaten, maar aan de ontwikkeling van de mens’. ‘Binnen het onderwijs is er nu weinig ruimte om af te wijken van de norm van in vier jaar je diploma halen, terwijl ervaringen opdoen tijdens je studie heel belangrijk is voor de vorming van jou als persoon’.

‘Binnen het onderwijs is er nu weinig ruimte om af te wijken van de norm van in vier jaar je diploma halen’

Van Engelshoven is het met hem eens. ‘Sommige studenten studeren keurig in vier jaar af, anderen hebben daar langer voor nodig. Dat is niet erg. Een half jaar of langer uitlopen op je studie moet geen probleem zijn. Al moeten we wel érgens een norm stellen, vooral voor de bekostiging van het onderwijs. Maar we zijn er hard mee bezig om minder streng op die “vier jaar studeren-regel” te hameren.’

Het informele gesprek is er nu bijna niet

De demissionair minister is benieuwd naar hoe studenten hun studie in digitale vorm momenteel ervaren. ‘In het fysieke onderwijs is het veel makkelijker om even een vraag te stellen of de docent even aan te schieten in de wandelgangen, nu ligt er een hoge drempel’, vindt Erwin. ‘Het informele gesprek tussen student en docent, maar ook tussen studenten onderling, is een heel belangrijk aspect van studeren, dat is er nu bijna niet’, voegt Sam toe.

‘Het is tweeledig. Als je een korte, snelle vraag hebt, krijg je digitaal snel antwoord. Maar het diepere, persoonlijke contact ontbreekt nu’, vindt Kevin. ‘Je kunt een mailtje sturen en je krijgt snel antwoord, normaal moet je maar hopen dat je de docent op school aantreft, eerst moet je hem of haar zoeken …’, aldus Adil.

‘Ik heb mijn medestudenten nog nooit fysiek ontmoet’

Digitaal onderwijs maakt het moeilijk gemotiveerd te blijven voor het volgen van je studie, dat is iedereen snel met elkaar eens. Romy: ‘Ik ben eerstejaarsstudent en heb mijn medestudenten en docenten nog nooit fysiek ontmoet. Dat is best lastig en digitaal contact is toch anders, ondanks dat ik een best sociaal persoon ben.’ Habibe: ‘Contact tussen studenten motiveert mij erg voor mijn studie. Dat ontbreekt nu compleet. Je kunt natuurlijk wel altijd aan het einde vragen ‘hoe gaat het met je’, maar ik wil niet de persoon zijn die dat altijd vraagt.’

De lerarenopleiding van Joy is een ‘online leerplein’ begonnen via Teams, waar studenten en docenten informeel met elkaar kunnen kletsen. ‘Het helpt enorm om wegwijs te worden in je studie, en het motiveert.’

‘Je kunt natuurlijk wel altijd aan het einde vragen ‘hoe gaat het met je’, maar ik wil niet de persoon zijn die dat altijd vraagt’

Hoe langer de beperkingen duren, hoe zwaarder het wordt, vindt Erwin. ‘Aan het begin van de lockdown was ik mega-gemotiveerd, dat zakte steeds meer weg. Ik ben nu allemaal dingen gaan doen om mijzelf bezig en gemotiveerd te houden: een nieuwe hobby, extra taken op mijn stage: alles om maar bezig te blijven.’

De structuur viel weg

Kevin was een jaar lid van de medezeggenschapsraad en ‘stortte compleet in’ toen dat erop zat. ‘De hele structuur viel weg, mijn medestudenten waren al afgestudeerd. Ik ben al maanden bezig met het vinden van een afstudeerlocatie, makkelijk is het niet. Dat motiveert niet echt.’

Stage lopen middenin een crisis gaat niet van harte. Habibe loopt stage bij een kinderopvang en baalde toen die gesloten werd. ‘Ik moet immers wel mijn opdrachten doen en uren maken!’ De minister antwoordt ‘we kunnen nooit voor honderd procent beloven dat de scholen en opvang openblijven, maar we gaan onze uiterste best doen’.

‘We kunnen nooit voor honderd procent beloven dat de scholen en opvang openblijven, maar we gaan onze uiterste best doen’

Erwin loopt stage in het onderwijs en heeft te maken met praktische problemen. ‘Wat doe je als leerlingen hun camera aan moeten zetten, maar dat ze de camera dan op het plafond richten? Erg creatief, maar niet handig!’ Het serieuze karakter van het gesprek wordt even kortstondig onderbroken door een lachsalvo, ook bij de minister.

Wat wil je meenemen als het straks weer ‘normaal’ wordt?

Welke positieve dingen uit deze crisis willen we meenemen naar straks, als het weer ‘normaal’ wordt? ‘Het onderwijs is nu enorm flexibel en efficiënt’ vindt Sam. ‘De creativiteit is enorm toegenomen’ voegt Erwin eraan toe. Kevin: ‘Het onderwijssysteem is best verouderd, de digitalisering gaat nu een stuk sneller!’ Joy vindt dat hybride onderwijs een blijvertje is. ‘Vroeger moest ik twee uur reizen voor één uur hoorcollege, dat kun je ook vanuit huis’.

Ron Bormans, voorzitter van het college van bestuur van de HR, zegt: ‘Natuurlijk gaan we, uiterlijk in september, weer terug naar school. Wel anders dan we eerst deden. Niet dat ene uurtje luisteren naar iemand, maar wel de kwaliteit van het gesprek, de kwaliteit van het samen met een groep studenten, daar draait het om. De school gaat weer bruisen als er studenten zijn!’

‘Houd je taai, we komen erdoorheen!

De demissionair minister sluit af met de woorden dat ze het nieuwe steunpakket voor studenten in de Tweede Kamer ‘zal verdedigen met deze verhalen in haar achterhoofd’. ‘We willen kleinschalig maar intensief onderwijs, geen grote klassen meer. De vormende activiteiten zijn heel belangrijk voor studenten. Voor jouw ontwikkeling als mens moet je iemand in de ogen kunnen kijken en kunnen aanraken. Het onderwijs moet waardevoller worden.’

Ze voegt eraan toe dat ze ‘hard werkt’ om te zorgen dat er, met sneltesten, weer fysiek onderwijs en fysieke tentamens mogelijk zijn. Ze looft de inzet van de studenten: ‘In de jaren dat je grote stappen naar vrijheid zet, word je beperkt in diezelfde vrijheid, toch gaan jullie door!’ Afsluitend: ‘Jullie hebben meer lucht nodig, structureel. En houd je taai, we komen erdoorheen!’

De minister kwam al eerder langs. Lees ook:

Minister op de hogeschool in gesprek met studenten

Tekst: Rutger de Quay
Foto: Ron Bormans en Rijksoverheid.nl