Pronkend met hun rondingen en hun glanzende huidje, glad, stevig en sappig. Ja, de appeltjes liggen er mooi bij op de Hogeschool Rotterdam. Cateraar Avenance biedt op aandringen van de hogeschool naast broodjes, snacks en candybars ook biologisch fruit en melk aan. Dat is hip en groen, maar ook gezond: wie een appel eet in plaats van een frikadel, hoeft minder calorieën te verbranden en heeft dus minder kans op overgewicht.

Juist in Rotterdam is dat nodig: Van alle grote steden is Rotterdam de zwaarste. Bijna de helft van de Rotterdammers is in 2008 te zwaar, gemeten langs de Body Mass Index. 34 procent van de Rotterdammers heeft matig en 14 procent heeft ernstig overgewicht: obesitas.

In vergelijking met Rotterdam komt de rest van Nederland er overigens niet veel beter vanaf. In hetzelfde jaar rapporteerde het Voedingscentrum in Nederland iets méér mensen met matig overgewicht (36 procent) en iets minder obesitas (11 procent).

Wetenschappers en politici schrijven in alarmerende rapporten dat ‘het aantal mensen met overgewicht in Nederland onaanvaardbaar hoog is’ (dit zei minister Klink van Volksgezondheid), of dat ‘obesitas in Nederland aan het uitgroeien [is] tot een ware epidemie’ (volgens het Voedingscentrum).

Vandaar die appels en bananen op de hogeschool. Maar eten studenten dat fruit ook? En hebben zij het nodig, of zijn HR-studenten gezonder dan de gemiddelde Rotterdammer?

meer overgewicht op Museumpark
Om met die laatste vraag te beginnen: geen idee. Studenten van de Hogeschool Rotterdam zijn nog nooit als zodanig op hun gezondheid onderzocht en ook landelijk kunnen onderzoekers ons geen cijfers over studenten geven. ‘Ik denk dat studenten gewoon de Nederlandse lijn volgen: Ook zij worden langzaam maar zeker steeds dikker’, zegt Toon Voorham. Voorham is beleidsadviseur bij de Rotterdamse GGD en lector eerstelijnszorg aan de Hogeschool Rotterdam.

‘Student zijn’ is geen voorspeller voor het hebben van overgewicht, zoals je sociale klasse of etnische achtergrond dat wel is. Mensen met een laag inkomen hebben samen met allochtonen namelijk meer kans op overgewicht. ‘In Rotterdam wonen relatief veel mensen met een sociaal economische achterstand en relatief veel allochtonen. En overgewicht zie je juist bij die twee groepen’, zegt de lector.

Ook Voorham durft geen algemene uitspraken te doen over overgewicht bij studenten. ‘Ik denk dat er enorme verschillen zijn. Ik kan me voorstellen dat studenten fysiotherapie of verpleegkunde zich meer bewust zijn van hun leefstijl dan studenten bij de HES of techniekopleidingen. Maar zeker weten doen we het niet.’

Een rondgang langs decanen van verschillende opleidingen levert inderdaad een divers beeld op. Studentendecaan Marie-Enne Brasser spreekt op het Academieplein (veel techniek, veel jongens) slechts een heel enkele keer een student die overgewicht als probleem aankaart. ‘Vaak nog in combinatie met andere problemen.’

Op het Museumpark spreekt decaan Peggy Schultz juist steeds vaker studenten met eetstoornissen of overgewicht. ‘Die stijging valt echt wel op. Ik ben contactpersoon bij het ISO (sociale opleidingen, red.) en het kan zijn dat studenten uit de sociale hoek er makkelijker over praten. Maar je ziet ook dat bij studenten van IvG (gezondheidszorg, red.) minder overgewicht voorkomt. Misschien is het wel logisch dat studenten fysiotherapie of verpleegkunde meer met hun gezondheid bezig zijn.’

Er is wel onderzoek gedaan naar overgewicht onder jongeren van rond de achttien jaar. De GGD deed in 2008 voor het eerst onderzoek op twee grote ROC’s in Rotterdam. Jongeren vulden daar zelf een enquête in over eetgedrag, beweging, roken, drinken, drugs, etc. Daaruit bleek dat zestien procent overgewicht heeft en vijf procent obesitas. Ook hier waren al sterke verschillen te zien tussen verschillende etniciteiten: Obesitas kwam verhoudingsgewijs erg veel voor bij Turken, Antillianen en Surinamers.

Voor de GGD is een dergelijk onderzoek een eerste houvast om daadwerkelijk actie te kunnen ondernemen. Ook voor de hogeschool geldt dat je eerst onderzoek moet doen als je overgewicht wilt bestrijden, denkt Toon Voorham. ‘Om collegevoorzitter Jasper Tuytel te kunnen voorzien van munitie, zodat hij kan nadenken over zijn schoolgezondheidsbeleid.’ En het is wat Voorham betreft eenvoudig op te zetten: Een online enquête kan al veel inzicht geven.

Avenance
Als je op de hogeschool aan gezondheidsbeleid wilt doen, kom je automatisch uit bij de kantine. Ook decaan Marie-Enne Brasser van het Academieplein noemt, gevraagd naar overgewicht bij studenten, vooral de kantine als aandachtspunt. ‘Behandel je ook het kantine-aanbod? De frituurlucht die hier overal hangt? Ik ken maar weinig scholen waar het zo erg is. Als hogeschool kun je toch eisen stellen aan wat een cateraar aanbiedt en hier moet je echt zóeken naar gezond. Het is wel iets verbeterd met de nieuwe cateraar, maar het is nog steeds een aandachtspunt.’

De appeltjes mogen er op het Museumpark dan mooi bij liggen, maar veel verkocht worden ze niet. ‘De hoeveelheid fruit die wij verkopen is minimaal’, weet eventmanager Willem van cateraar Avenance. Hij komt op alle locaties van de hogeschool en ziet dat het fruit blijft liggen, ook op locatie Museumpark: ‘Misschien verkopen we vijftig stuks fruit op de tweeduizend mensen die hier dagelijks komen.’ Met de biologische melk is het net zo. De hogeschool heeft ervoor gezorgd dat biologische melk tegen dezelfde prijs verkocht wordt als normale melk, maar desondanks laten studenten en medewerkers de biologische melk massaal staan.

‘Red Bull loopt wél op alle locaties hard’, voegt Willem daaraan toe. ‘En als we op de Kralingse Zoom geen hamburgers hebben, dan worden de studenten boos.’

overgewicht maken
Gelukkig zijn snacks niet per se slecht, nuanceert GGD-er Toon Voorham. ‘Een snack eten is op zichzelf niet ongezond, als je vervolgens je energie maar verbrandt door te lopen, te fietsen, te sporten, kortom: door te bewegen!’ Daar schort het bij veel mensen aan, denkt Voorham. En dat heeft te maken met de manier waarop onze samenleving is ingericht.

‘We leven in wat wetenschappers inmiddels een ‘obesogene samenleving’ noemen’, zegt Toon Voorham. ‘Onze samenleving creëert overgewicht. Als je een gebouw binnenkomt, is het eerste dat je ziet een lift. We nemen de auto in plaats van de fiets. En als we de metro uitstappen, gaan we met de roltrap naar boven. Maar als je juist in het alledaagse leven beweging inbouwt, is de kans veel groter dat je een gezond gewicht behoudt.’ Met alleen een appel kom je er niet, zegt Voorham in feite.

‘Er zijn veel mensen die vijf minuten naar de metro lopen, met de roltrap naar beneden gaan, in de metro zitten, met de roltrap weer boven komen, in een trein stappen, met de roltrap weer naar beneden gaan, in de metro stappen, met de lift naar hun werk gaan en daar in hun bureaustoel zitten. Dat klinkt lachwekkend als je het zo opsomt, absurd misschien, maar het is gewoon alledaagse werkelijkheid. Daarom is onze samenleving obesogeen. Je moet verschrikkelijk je best doen wil je geen obesitas krijgen.’

Veel mensen zien overgewicht als een persoonlijk probleem, als een probleem dat iemand met overgewicht zelf heeft veroorzaakt en ook zelf moet oplossen – door bijvoorbeeld minder te eten en meer te bewegen. Maar dat is niet het hele plaatje, zegt Voorham. ‘Dat er een bepaald aanbod in de kantine is, dat er bepaald openbaar vervoer is, dat wij steeds minder alledaags bewegen, dat zijn vaak beslissingen die anoniem genomen worden. Als je zonder na te denken doet wat je voorgeschoteld wordt, dan zul je te dik worden. Dat is de kern van het verhaal, omdat we een samenleving hebben die stimuleert tot te veel eten en die stimuleert tot te weinig bewegen. Het is dus belangrijk dat je veel alledaags beweegt. Als dat niet lukt, kan een paar keer in de week naar de sportschool ook werken.’

Olmo Linthorst