‘Het is de bedoeling dat onze aanwezigheid de aandacht voor integriteitsvraagstukken vergroot en ervoor zorgt dat we bepaalde grenzen niet overschrijden’, zo lichten Herman Veenema, compliance officer (iemand die toeziet op naleving van wet- en regelgeving binnen de organisatie), en Alexander van den Assum toe. Laatstgenoemde is riskmanager. Hij richt zich op de (financiële) risico’s van de hogeschool.

Niet-integer handelen komt ook bij ons voor. De rechter veroordeelde de Hogeschool Rotterdam bijvoorbeeld tot een schadeloosstelling omdat zij onvoldoende maatregelen had genomen nadat een docent seksueel expliciete berichten aan een studente had gestuurd. Een ander voorbeeld: bij een eerstejaarsklas van de lerarenopleidingen werd een toets ongeldig verklaard wegens spieken op grote schaal. Uit onderzoek bleek dat de cultuur rondom tentaminering bij dat instituut moest verbeteren.

Ethiek én organisatiebelang
Het grote belang van integer handelen kan niet voldoende benadrukt worden, stellen Veenema en Van den Assum. Bij gebrek daaraan zijn de gevolgen er niet alleen voor het individu, ook de organisatie als geheel kan in een crisis terechtkomen. Integer handelen gaat dus om ethiek én om organisatiebelang. En hoe hoger in de piramide onregelmatigheden zich voordoen, hoe groter de risico’s zijn. Vandaar dat de aandacht van compliance officers en riskmanagers vaak uitgaat naar wat de top doet en niet doet. Niet helemaal terecht, stellen Veenema en Van den Assum, ook op de werkvloer kan een gebrek aan integriteit behoorlijk schade toebrengen.

Belangrijke oorzaak van niet-integer handelen, zo stellen de twee functionarissen, is het ontbreken van open dialogen tussen medewerkers en leidinggevenden. Daarom komen zij niet alleen in beeld als er iets is misgegaan, maar hebben zij ook een preventieve, voorlichtende en ondersteunende taak. Om die reden hebben zij het boekje Over de schreef gepubliceerd. Daarin beschrijven zij meer dan honderd situaties waarin er bij bedrijven en instellingen iets fout is gegaan. Zij hopen met dit boekje het gesprek (Moet je dat wel doen? Waarom doe je dat zo?) op gang te brengen.

Bronnenonderzoek
Hoe gaan Veenema en Van den Assum te werk? Zij hebben een werkprogramma opgesteld waarin de onderwerpen die onderzocht gaan worden, vermeld staan. Bij die onderzoeken maken zij gebruik van beschikbare bronnen: jaarverslagen, begrotingen, jaarrekeningen, statuten, reglementen, samenwerkingsovereenkomsten, evaluaties, onderzoeksinformatie, managementcontracten en tevredenheidsonderzoeken bijvoorbeeld.

Zij beoordelen mede of de subsidiegelden rechtmatig worden besteed, of operationele en financiële risico’s worden beperkt of vermeden en in hoeverre doelstellingen worden bereikt. Dit is informatie uit de zogenaamde in control scan.
Als Van den Assum en Veenema meer informatie nodig hebben, kunnen zij zelf interviews houden met betrokkenen of interne en externe deskundigen inschakelen.

Tegenstrijdige belangen
Beide heren zijn net begonnen met een onderzoek naar tegenstrijdige belangen. Speciale aandacht gaat uit naar de positie van lectoren en anderen die het hogeschoolbelang én andere belangen dienen, zoals bijvoorbeeld freelancedocenten die ook een eigen praktijk hebben. Lectoren hebben een deeltijdaanstelling omdat de hogeschool het belangrijk vindt dat zij ook nog met één been in de beroepspraktijk staan. Je zou kunnen zeggen dat zij zijn geworven op belangenverstrengeling.

De officers gaan in kaart brengen hoe die praktijk eruitziet, welke risico’s er zijn en hoe die kunnen worden vermeden. Ook de reorganisatie van het economisch onderwijs, met een bijbehorende ingrijpende verbouwing van de locatie Kralingse Zoom, kan op hun belangstelling rekenen.

Kunnen medewerkers onderwerpen aandragen bij de nieuwe functionarissen? ‘Zeker’, zegt Veenema, ‘maar let wel op het verschil met klachtenprocedures. Daar gaat het om genoegdoening van individuen. Ons doel is de organisatie te behoeden voor risico’s en onregelmatigheden.’

Dorine van Namen