‘Ik hoop te weten te komen hoe de aanwezigen denken over het vormgeven van inclusiviteit op deze hogeschool.’
‘Hoe ga ik in een klas om met studenten met een grote mond?’

We staan in een kring en de persoon die een vraag stelt, doet een stap naar voren. Andere aanwezigen doen, als zij zich in de vraag herkennen, ook een stap naar voren. We ‘checken in op voeten’, legt gespreksleider Els van der Luit (pedagoog, trainer, docent RAC) uit aan de groep. ‘Want we zijn een groep, geen verzameling individuen. Dat wat jij denkt en voelt, vind je terug in de groep.’

Dat is de boodschap die Van der Luit haar nieuwgierige publiek probeerde bij te brengen. ‘Jij bent de groep en de groep is jou. Je kunt je niet aan de groep onttrekken. Alle ideeën en (onuitgesproken) emoties die leven in een groep zitten in alle groepsleden. Als je niets zegt, heb je net zo veel invloed als met een grote mond.’

Jij bent de groep en de groep is jou.

Zo’n twintig docenten en een aantal medewerkers van de ondersteunende diensten zijn bij elkaar gekomen voor een training Deep democracy, over de dynamiek van groepen, meerder- en minderheidsstandpunten en het moment dat het hiertussen begint te wringen.

Van der Luit: ‘We mopperen wel op de gang, maar tijdens de vergadering houden we onze mond. Of we zeggen ja tegen een voorstel, maar doen nee. Om dit te voorkomen is het belangrijk om zo snel mogelijk het conflict op te zoeken. We moeten verschillen niet negeren of ontkennen, maar onderzoeken, want anders kunnen ze zorgen voor onveiligheid en sabotage. Als je verschillen wel onderzoekt, zorgt dat voor verdieping van de onderlinge relaties en vergroting van de effectiviteit van besluiten.’

Docent vraagt toestemming

Van der Luit werkt met de groep een voorbeeld uit: Studenten gebruiken tijdens de les hun mobieltje. Het kan zijn dat ze iets over de les opzoeken, maar het kan ook zijn dat zij appen met hun vrienden over waar ze vanavond naartoe zullen gaan. Een aantal studenten ergert zich hieraan. Hoe los je dat op?

De docent kan de groep om toestemming vragen om het hierover te hebben (Van der Luit: ‘Ja, toestemming! De docent is deel van de groep, staat daar niet buiten.’) en daarvoor gebruik je de methode van het inchecken: ‘Ik heb er last van dat sommige studenten op hun mobieltje zitten.’ En dan kijk je of er studenten zijn die een stap naar voren zetten. Dan kun je zeggen: ‘Ik gebruik mijn mobieltje voor de les.’ Of: ‘Ik gebruik mijn mobieltje privé.’ En: ‘Ik vind het vervelend als anderen hun mobieltje tijdens de les gebruiken.’ Of: ‘Ik heb het nodig om mijn mobieltje te gebruiken.’ Bij elke vraag of opmerking kijk je wie er met je meegaan en wie niet.

Je kunt vragen aan de persoon die zijn mobieltje nodig zegt te hebben waarom dat zo is. Over het antwoord kun je weer een vraag stellen of een opmerking maken: ‘Ik kan accepteren dat A zijn telefoontje om deze reden gebruikt.’ En je kijkt wie er meegaat. Op deze manier benoem je onderhuidse spanningen en werk je toe naar een situatie die voor iedereen acceptabel is. Bereik je dat moment niet, dan kun je vragen: ‘Wie heeft een voorstel?’ En daarmee begint het groepsproces opnieuw. Een vraag die kan helpen is: ‘Wat heb je nodig om met de ander mee te kunnen gaan?’

Haaien

Geef ruimte voor de (onderhuidse) emoties, maak alles bespreekbaar, is de moraal van dit verhaal. Want emoties die je in de groep niet uitspreekt, zijn net haaien. Ze beginnen met steken onder water, maar hoe meer je ze negeert, hoe groter ze worden, tot het oorlog is. Het succes van de groep staat of valt met de kwaliteit van de relaties.

Deze gesprekstechnieken kunnen voorkomen dat studenten zich niet gehoord voelen of het idee hebben dat hun mening genegeerd wordt. Daarover zijn de aanwezigen het eens.

Bij het afronden, het ‘uitchecken met de voeten’ is er ruimte om te zeggen wat je meeneemt van deze training. ‘Ik kom uit Japan, een land met een uitgesproken groepscultuur’, zegt een docente. ‘Ik heb het als een bevrijding ervaren om in Nederland mijn individuele vrijheid te kunnen beleven. Ik heb er toch een beetje moeite mee dat het belang van de groep nu dominant lijkt te worden. Daar moet ik eens goed over nadenken.’

En met dit minderheidsstandpunt zet ze de meerderheid aan het denken.

Tekst: Dorine van Namen
Beeld: academievoororganisatiecultuur.nl

(Meer informatie is te verkrijgen via inclusiviteit@hr.nl)