Toen het kabinet op 15 maart in een persconferentie aankondigde dat al het onderwijs vanaf dat moment online aangeboden moest worden, kwam dat als een verrassing.

Het coronavirus was in het land en het aantal besmettingen liep met de dag op. Om verspreiding te voorkomen, moest er een lockdown komen. Daar was bijna iedereen het over eens. Het idee was dat we na een paar weken thuiswerken vast weer terug konden naar normaal. Het liep anders, het onderwijs moest van het kabinet langere tijd helemaal online. Iets dat pre-corona amper gebeurde. En wat onmogelijk leek gebeurde toch: de Hogeschool Rotterdam ging online.

Helft studenten moeite met online onderwijs

De Werkplaats Onderwijsleertechnologie (WOLT) deed in samenwerking met lector Fleur Prinsen van het Kenniscentrum Talentontwikkeling onderzoek naar de wijze waarop studenten het afstandsonderwijs beleven.

Ruim de helft van de studenten moeite heeft om het schoolwerk online te organiseren.

Een kleine 4.000 studenten vulden het onderzoek in en uit het onderzoek bleek het volgende: ruim de helft (54%) van de studenten moeite heeft om het schoolwerk online te organiseren. Zij worstelen met online lessen voorbereiden en volgen en met het maken van opdrachten. Een kleine meerderheid (60%) van de studenten geeft aan de studie, ook nu die online plaatsvindt, onder controle te hebben. Ook heeft een kleine meerderheid er alle vertrouwen in de aangeboden vakken te behalen (58%).

De resultaten van het onderzoek worden ingezet voor verbetering van de ondersteuning van studenten bij het afstandsonderwijs zoals dat na de zomervakantie aangeboden wordt.

‘De eerste dag na de lockdown had ik om 08:30 uur m’n eerste online les’

Hoe zag de afgelopen periode eruit voor HR-studenten en -docenten? Profielen deed een rondvraag en tekende de meest opvallende verhalen op.

Student Mirte (lerarenopleiding biologie) zat al een week thuis toen de rest van Nederland in de intelligente lockdown ging. Ze woont in Brabant en die provincie ging al eerder ‘op slot’ voor mensen met COVID-19-verschijnselen wegens een groot aantal besmettingen in die regio. ‘De dag nadat de lockdown was aangekondigd, had ik om 08.30 uur meteen m’n eerste online les. Het was fijn dat er direct online onderwijs was, maar ook pittig. Ons online rooster was gebaseerd op het fysieke rooster dat we eerst hadden, maar lang niet alles ging door. Voor sommige vakken werden klassen samengevoegd waardoor ze op een ander moment waren. Docenten deden hard hun best om overzicht te scheppen als klas hebben we ons best gedaan om duidelijkheid te krijgen. Ondertussen gaat het beter.’

‘De eerste week waren er wel online bijeenkomsten, maar daarin werd vooral gevraagd hoe het met iedereen ging. Er was geen les’

Voor eerstejaars Carmen (social work) was de start van de HRO anders: ‘De eerste week waren er wel online bijeenkomsten, maar daarin werd vooral gevraagd hoe het met iedereen ging. Er was geen les. Daarna volgde er een periode waarin we veel zelfstudie deden en er ook meer structuur kwam.’ Carmen dacht zelfs even dat ze door corona studievertraging op ging lopen. Ze heeft autisme en dat helpt haar niet tijdens deze pandemie: ‘Er kan niet met iedereen rekening gehouden worden en dat verwacht ik ook niet, maar deze periode valt me zwaar. De toetsen stapelen zich op, er zijn veel lessen en ik heb ook nog een baantje in de supermarkt waar ze me verwachten. Met de decaan had ik afgesproken dat ik lessen zou overslaan als het me teveel werd en als ik dan wat zou missen, dan was dat maar zo. Nu de toetsweek voorbij is, kan ik zeggen dat ik geen vertraging heb opgelopen.’

Direct na de lockdown waren studenten zeer positief

De eerste periode waren mensen ook nog niet zo kritisch. Toen we na twee weken lockdown de studenten en docenten van Het Panel vroegen hoe het online onderwijs ging, waren de reacties positief.

Zeyad (student Ad ondernemen) was direct enthousiast: ‘Het allerbelangrijkste is op dit moment dat de kennis online op een duidelijke wijze aan de studenten wordt overgebracht, zodat iedereen aan de slag kan en niet vastloopt.’ Danny (chemische techonologie) voegt toe: ‘Bij mijn opleiding was het online onderwijs binnen een weekend in orde gemaakt en konden we de week erna gelijk starten. Het werkt naar mijn mening erg goed. Online onderwijs is een heel goede aanvulling voor studenten die door stage of ziekte niet aanwezig kunnen zijn.’

Het Panel: ‘Online onderwijs is prima alternatief voor klassikaal onderwijs’

Ondertussen is het online onderwijs bijna normaal en ontstaan ook ergernissen. Jessica (social work) is zeer slechtziend en voor haar is het online studeren een regelrechte ramp. Ze leest zelf door teksten te vergroten en als dat niet kan, krijgt ze hulp van programma’s die teksten aan haar voorlezen. Door corona zijn alle lessen nu in Teams, maar dat programma geeft haar niet de mogelijkheid om in te zoomen. Een groot probleem.

Jessica: ‘Ik snap dat het even duurt voordat alles weer bij het oude is, maar ik heb ook onwil gevoeld bij docenten die geen stap extra wilden zetten omdat ze geen tijd hadden om “meerwerk” te leveren. Ze stuurden mij door naar de decaan voor hulp, terwijl ze hun PowerPoints alleen maar op voorhand naar me hadden hoeven mailen. Gelukkig krijg ik hulp van m’n decaan, maar het is de taak van de docent om voor toegankelijk lesmateriaal te zorgen. Frustrerend is het. Via de opleidingscommissie probeer ik altijd al, maar ook in deze periode, meer aandacht te krijgen voor studeren met een functiebeperking.’

‘Ik wil ontsnappen uit de gekmakende drukte thuis’

Natuurlijk is het niet alleen voor studenten een enorme omslag om van de ene op de andere dag thuis te moeten werken. Docenten die voorheen voor de klas stonden, staan (of zitten) nu voor de webcam. Docent Okke de Jong geeft les aan de Rotterdam Academy en schreef in de blog ‘Thuiswerken zuigt’ z’n frustraties op. ‘Vloekend zit ik hele dagen en avonden achter mijn crashende, verouderde laptop, zonder camera. Ik wil ontsnappen uit de gekmakende drukte thuis, met twee chagrijnige pubers (die ook niet bepaald zitten te wachten op thuisonderwijs), één overwerkte echtgenote en één peuter die het allemaal veel te gezellig vindt. En mijn mouw vol kliedert met verf tijdens een conference call.’

Thuiswerken zuigt

Het moge duidelijk zijn dat ‘het nieuwe normaal’ niet alleen voor studenten een uitdaging was. Docenten hebben ook niet voor deze situatie gekozen en doen ook maar hun best binnen de ruimte die ze daarvoor hebben.

Uit het HR-onderzoek blijkt dat studenten wel redelijk tevreden zijn met de inzet van hun docenten: ‘Studenten van Hogeschool Rotterdam geven aan dat ze in de periode dat het onderwijs online is, goede interactie hebben met hun docent. Zo’n 85 procent van de studenten vindt dat docenten goed bereikbaar zijn voor vragen en volgens 74 procent komt een reactie van docenten op het juiste moment binnen. Ook weet bijna driekwart van de studenten aardig hun weg te vinden in de online aangeboden leermiddelen en roosters.’

‘Op sommige dagen vraag ik me af waarom ik überhaupt nog aan het leren ben. Het is zo fictief allemaal’

Gemotiveerd blijven om thuis te studeren, is voor veel studenten een opgave. Hannah vertelt: ‘Ik heb periodes dat het beter gaat, maar op sommige dagen vraag ik me af waarom ik überhaupt nog aan het leren ben. Het is zo fictief allemaal. Ik volg de lerarenopleiding geschiedenis en heb nu les van een docent die ik nooit ‘live’ heb gezien, ik ken haar alleen van het scherm. Dat is toch bizar? Ik zit continu hier, acht uur per dag op deze stoel. Ik mis de school, mensen tegenkomen op de gang, gewoon even praten. Hoe langer het duurt, hoe meer stress het met oplevert. Ik vraag me af waarom we ons in crisistijd allemaal hardnekkig hebben vastgeklampt aan het normale ritme want niets was normaal en het was eigenlijk niet te doen. Was dat nou echt nodig?’

Geluk bij een ongeluk tijdens deze crisis: verschillende studenten noemen dat de decanen beter bereikbaar zijn dan ooit. Aan het begin van de coronacrisis moesten ze noodgedwongen al hun staande afspraken afzeggen omdat ze geen studenten meer aan hun bureaus konden ontvangen. Ondertussen zijn de digitale afspraken goed opgestart en de meeste studenten kunnen snel terecht. Fijn, want voor veel studenten is deze periode lastig.

Studentendecanen werken digitaal door: ‘Dat de school dicht is betekent niet dat studenten nergens mee zitten’

‘Wel of geen tentamen? Toch een vervangende opdracht?’

Waar op veel plekken het onderwijs meer structuur begint te krijgen, lijkt het op de HRBS nog niet echt te lukken. ‘Mike’ (echte naam bij de redactie bekend), zit in het derde jaar van zijn opleiding en overweegt een jaartje te stoppen omdat hij het momenteel allemaal niet ziet zitten: ‘Roosters veranderen regelmatig en vooral kort van te voren, tentamens worden op het laatste moment ingepland en er is veel verwarring over: Wel of geen tentamen? Toch een vervangende opdracht? Is het op school? Is het online?’

‘Eindstand: er was ineens een tentamen.’

De communicatie blijkt ook een probleem: ‘Er komen de hele tijd zoveel mailtjes binnen van de HR en de opleiding, dat je niet meer weet wat de laatste stand van zaken is en welk bericht je moet aanhouden. Een docent zei over zijn eigen vak, toen we vroegen wat de bedoeling was: “Ik weet het ook niet, ik heb het vak even losgelaten”. Eindstand: er was ineens een tentamen en we mochten aansluiten bij het tentamencollege van een andere docent, maar daar hadden we niet veel aan, aangezien het laatste college ergens in maart was geweest en we een stuk of vier weken gemist hadden.’

‘De structuur, regelmaat, alles  moet uit mezelf komen en dat vind moeilijk’

‘Ik sta er mee op en ik ga ermee naar bed’, zegt Jerome. Hij werkt aan z’n eindscriptie voor z’n Ad ondernemen en is niet tevreden over de begeleiding die hij van school krijgt. Of eigenlijk, het gebrek aan begeleiding: ‘Ik had graag meer hulp gekregen van de hogeschool. Het liefst zou ik iedere week een gedeelte van m’n scriptie inleveren daar dan feedback op krijgen, maar dat kan niet. Ik heb de studiehandleiding uitgeplozen en goed opgeschreven wat er moet gebeuren. De structuur, regelmaat, alles moet uit mezelf komen en dat vind ik moeilijk. Ik zit hier nu de hele dag binnen die vier muren te werken.’

‘Alle toetsen die de afgelopen periode niet gemaakt konden worden, zijn ook naar periode 4 geschoven.’

Het is niet alleen de eindscriptie die hem dwarszit: ‘Alle toetsen die de afgelopen periode niet gemaakt konden worden, zijn ook naar periode 4 geschoven. Alles moet nu afgerond worden. Het liefst zou ik hulp krijgen van iemand die me kan uitleggen wat slimmer is: nu een herkansing maken waar ik nog maar een kans voor heb of me focussen op het afstuderen. Maar ik sta er voor m’n gevoel echt alleen voor. Het geld dat ik de afgelopen maanden aan school heb besteed, had ik beter aan een andere cursus kunnen besteden want de Powerpointpresentaties die we nu voorgeschoteld krijgen als “lessen”, zijn dat geld niet waard. Ik hoor van vrienden die aan de universiteit studeren dat er daar online live les wordt gegeven, dat had ik ook graag gehad in mijn opleiding.’

Docenten willen terug naar hun klas: ‘Je hebt live contact nodig’

Niet alleen studenten zijn ontevreden met de manier waarop het onderwijs nu plaatsvindt. Docent Monique van den Heuvel verlangt ook terug naar het klaslokaal. ‘In eerste instantie was ik zelf ook wel positief over hoe we in de coronacrisis overgingen op online onderwijs. Na de zomer is alles weer normaal, dachten we. En dan mogen we elkaar weer omhelzen, kunnen we weer de stad in en kunnen we weer naar school.’ Maar toen duidelijk werd dat het nog wel even duurt voordat alles terug naar normaal gaat, schreef ze voor de site van Nivoz, het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken een blog over hoe ze verlangt naar het oude normaal.

‘Je kan alles online organiseren maar in veel gevallen is het een slap aftreksel. Je hebt het live contact nodig’

De hoofddocent pedagogiek en didactiek kreeg veel bijval, onder andere van haar directe collega’s Chris Koekkoek en Marjon van Sorge van de lerarenopleiding gezondheidszorg en welzijn van de HR. Koekkoek: ‘Als je bijvoorbeeld op LinkedIn leest dat online onderwijs heel erg goed gaat, lijkt het of dat breed gedeeld wordt, maar dat is niet zo. Je kan alles online organiseren maar in veel gevallen is het een slap aftreksel. Je hebt het live contact nodig. Ik was vorige week voor het eerst sinds maart weer een keer op school en kwam toevallig twee van m’n studenten tegen. Dat was geweldig.’

Premier Mark Rutte kondigde woensdag 24 juni aan dat er na de zomer weer meer ruimte komt voor onderwijs op locaties. Na de vakantie gaan we (gedeeltelijk) terug naar school. Dat moet een fijn vooruitzicht zijn voor iedereen, want dit waren de reacties op de eerste ‘schooldag’ na corona.

Ondertussen wordt er druk gewerkt aan het onderwijs dat direct na de vakantie aangeboden gaat worden. Want als de situatie niet verandert, gaan studenten en docenten na de vakantie weer naar school. Al is het maar een dag per week.

De grote corona-roosterpuzzel van de onderwijsmanager

Tekst: Tosca Sel
Illustratie: Krelis

Volg ons op Instagram

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.