Waarom hebben lokalen drie keer per dag pauze?
Gepubliceerd: 8 January 2020 • Leestijd: 3 minuten en 6 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.De studentengeleding van de medezeggenschapsraad (sgmr) wil dat de lestijdeenheid op de HR van 50 naar bijvoorbeeld 30 minuten gaat. Ook de drie vaste pauzemomenten op een lesdag moeten worden geschrapt, vindt de sgmr. Zo kunnen lokalen beter worden benut.
Door de vaste pauzes staan alle lokalen overdag driemaal 20 minuten leeg. In feite hebben dan niet alleen de docenten en studenten pauze, maar ook de lokalen. De sgmr vraagt zich af of we niet flexibeler met pauzes kunnen omgaan; de studenten denken daarnaast dat lestijdeenheden van 30 minuten voor betere benutting van lokalen kan zorgen. ‘We merken nu dat docenten vaak eerder stoppen met hun les. Bijvoorbeeld dat ze maar 80 minuten gebruiken in plaats van de geplande 100 minuten’, stelt sgmr-voorzitter Koen Castenmiller.
Het voorgestelde systeem biedt meer flexibiliteit: denkt de docent 80 minuten nodig te hebben, dan reserveert hij 90 minuten (driemaal een tijdseenheid van 30 minuten). ‘Het maakt nogal wat uit of je 50 minuten meer of minder wilt reserveren’, zegt Castenmiller.
Met de door de sgmr voorgestelde maatregelen komen de leslokalen vaker beschikbaar, onder andere als stille werkplek voor studenten.
Meer afwisseling in de les
Kleine lestijdeenheden kunnen er ook voor zorgen dat docenten hun les makkelijker diverser vorm kunnen geven, suggereert de sgmr. ‘De studenten kunnen bijvoorbeeld het eerste lestijdeenheid theoretisch worden gedoceerd in een collegezaal, waarna ze de opgedane kennis in de volgende 30 minuten kunnen toepassen in een computerlokaal.’
Of de tijdseenheid daadwerkelijk 30 minuten moet worden, is voor de sgmr nog niet duidelijk. Castenmiller: ’Dat is op dit moment nog een fictieve tijdseenheid. Onderzoek moet uitwijzen of dat de meest ideale omvang is.’ Inmiddels is het college van bestuur akkoord gegaan met het laten uitvoeren van een zogenoemd impactonderzoek naar de mogelijke gevolgen van het doorvoeren van het plan van de sgmr.
In 2010 na elke les 10 minuten pauze
Op de Hogeschool Rotterdam wordt vanaf 2011 gewerkt met de drie vaste pauzes en lestijdeenheden van 50 minuten. Een jaar ervoor werd nog overgestapt op 50 minuten met steeds 10 minuten pauze na afloop, om snel wat te eten en naar een ander lokaal te lopen. Deze systematiek beviel niet; er werd na een jaar al weer van afgestapt. Nog iets langer geleden kende de HR lestijdeenheden van 40 minuten.
In het plan van de sgmr zit naast de kortere lestijdeenheden ook het schrappen van de drie vaste pauzemomenten op een lesdag. Castenmiller: ‘Die zijn nu dus vast ingepland en op dat moment zijn de lokalen leeg en op slot. Docenten kunnen toch ook zelf hun pauzes inplannen?’
Flexibele pauzes vergen extra inzet van roosteraars
Dat laatste vergt wel extra inzet van roosteraars, vertelt Marieke Klip, onderwijsmanager van de opleiding maritiem officier. ‘Zij moeten dan docenten dusdanig roosteren dat zij in staat zijn om pauze te houden. Het is namelijk niet altijd mogelijk om een les eerder te stoppen, er vanuit gaande dat een docent een programma vormgeeft op basis van de gestelde contacturen.’
Kortere lestijdeenheden met daarbij de mogelijkheid om makkelijker tussen diverse lesvormen te switchen, vindt Klip niet per se aan te bevelen. ‘Vergeet niet dat lokaalwissel ook tijd kost. En ook in een 50 minuten-rooster is diversiteit in didactiek mogelijk, dat is aan de docent.’
‘Onderwijs moet leidend zijn’
Bij het roosteren moet niet de beschikbaarheid van lokalen maar het onderwijs leidend zijn, stelt Klip en stelt ook haar collega Berry Andeweg, onderwijsmanager entrepreneurship. ‘Het maken van een rooster is in mijn ogen een samenspel tussen roosteraar en opleiding. De opleiding heeft een onderwijskundig concept – dat wat mij betreft leidend moet zijn – en een roosteraar heeft een x aantal uren aan lokalen beschikbaar. Bij onze opleiding krijgen we al jaren ons onderwijskundig concept weggezet in de lokalen die we beschikbaar hebben. Maar dat vereist samenwerking en soms flexibiliteit van beide partijen.’
In het schrappen van de drie vaste pauzes ziet Andeweg niet zoveel. ‘Als je als docent een volle lesdag hebt, is het best lekker dat je om de paar uur even een officiële pauze hebt. Natuurlijk staan dan de lokalen leeg, maar je bouwt wel een ‘verplicht’ rustmoment in voor de hele organisatie. Niks mis mee. En die driemaal 20 minuten dat de lokalen leegstaan, lost volgens mij de lokalenkrapte echt niet op.’
‘Waarom werken we überhaupt met lesuren?
Onderwijsmanager Erik van Dijk van technische informatica pleit bij het roosteren voor ‘nog meer flexibilisering’. Van Dijk: ‘Waarom überhaupt met lesuren werken? Waarom blok je niet gewoon de tijd die je wilt. Dus je wilt bijvoorbeeld 70 minuten lesgeven en die wordt ingeroosterd van 10.00 tot 11.10 uur.’
In het ideaalplaatje van Van Dijk zit een klas 2,5 dag per week in een vast lokaal. ‘De docenten komen daar langs om les te geven. De andere 2,5 dag is, vanwege betaalbaarheid en beperkte ruimte, voor een andere klas uit dat jaar.’
Tekst: Jos van Nierop
Illustratie: Demian Janssen
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. 
Vond het altijd reuze meevallen met de beoogde inefficientie van de lokalen.
Mijn docenten waren altijd bereid de volgende les 10-20 minuten eerder te laten beginnen als de vorige les 10-20 minuten eerder was afgelopen. Het enige knelpunt was altijd een beschikbaar lokaal, maar volgens mij kan dat prima worden opgelost met realtime tracking van beschikbaarheid O.B.V registratie inloggen van de docent.
Zelfs dan, dan hadden zowel wij als de vorige docent een beetje langer pauze. Ook niks mis mee. Een docent is geen apparaat; als het verhaal af is dan is het af.
Op dit moment is er een theoretische werkelijkheid over bezetting van lokalen (roostering) en, zoals docenten en studenten weten, een echte werkelijkheid. Dat dit verschil er is blijkt ook uit de acties vanuit de leiding om periodiek door een ploegje ingehuurden de bezetting te controleren. Dit is een relatief eenvoudig op te lossen probleem, lokalen kunnen eenvoudig met sensoren uitgerust worden die meten of en door hoeveel mensen ze in gebruik zijn, pilot is paar jaar geleden gedaan door studenten.
Van heel andere orde is de wijze waarop de roosters tot stand komen. Dat is best een ingewikkelde klus omdat er nodige parameters zijn maar we ook oorzaken dat het lang niet altijd lekker loopt.
Uit 2009: “Vooral de processen van planning en roostering spelen een sleutelrol in de organisatie van vraaggestuurd onderwijs. Tegelijkertijd heeft deze omslag consequenties voor de informatiehuishouding van de hogescholen, de plannings- en
roosterapplicaties en de informatiearchitectuur. De problematiek van de invoering van vraaggestuurd onderwijs wordt nog gecompliceerder, doordat veel hogescholen hun plannings- en roosteringsprocessen voor het aanbodgerichte onderwijs nog altijd
niet op orde hebben en de overstap naar vraagsturing dus moeten maken vanuit een instabiele procesorganisatie en een gebrekkige informatiearchitectuur.”
Ik verwijs ook graag naar HR onderzoek en pre-advies van de CMR van 2016-10-10, Pre-advies roosterrichtlijnen v4.1. en het project van Surf: https://blog.surf.nl/het-ontbreken-van-een-visie-op-roosteren/
Wat recentere observaties mijnerzijds:
1. we gebruiken roosterprogramma UNTIS wat niet zo geschikt is voor grote organisatie als HR die ook flexibel wil roosteren, er zijn betere alternatieven maar mij is onbekend of we iets anders gaan kiezen en invoeren.
2. De gegevens logistieke inrichting binnen de HR is verre van volmaakt. Roosterdienst(en) moet veel handmatig doen, krijgt informatie soms te laat, niet juist, niet compleet enz enz. Gebrekkig basis systeem, gegevens niet 100% op orde en ruimtegebrek zijn m.i. een giftige mix en dat is zeker niet de schuld van de roosteraars.
3. De eisen vanuit een team/docent zijn nauwelijks bekend bij roosterdienst. Al jaren wordt ik 3 uur achter elkaar geroosterd terwijl studenten en ook ikzelf weten dat de spanningsboog van studenten dat niet trekken, beter 4x 40 of 4* 30 minuten. Maar ja dat is lastig qua planning.
4. Docenten hebben (nemen) vaak niet meer de tijd om samen koffie pauze te hebben laat staan lunch. Toen ik begon bij de HR was er op AP een docentenkamer zoals in het middelbaar onderwijs. Nu proppen we een broodje naar binnen op de werkkamer achter de PC en hebben geluk als we dat 10 minuten ongestuurd kunnen doen. Ik ben voor pauses maar die hoeft niet voor alle opleidingen gelijk te zien. Dus als IGO=LM lunchpauze heeft kunnen de collega’s van IGO-FM lokaal gebruiken.
5. Het zou m.i. wenselijk zijn dat voor projectonderwijs zowel studenten als docenten beter samen kunnen werken. Zeker op AP is het bijzonder lastig een plekje te vinden voor regelmatig overleg en studenten verspreiden zich noodgedwongen door het hele gebouw of daarbuiten. KZ is wat beter qua ruimte maar ook lang niet ideaal.
Maar het komt vanzelf allemaal goed, dat is nu eenmaal het voordeel van evolutie.
Tussen het tweede- en derde lesuur zit inderdaad een pauze van twintig minuten ingeroosterd, maar dit wordt zelden in één keer opgenomen. Ik heb in ieder geval niet meegemaakt dat mede-studenten en ik tijdens de lessen een ”officiële pauze” van twintig minuten kregen.