Toen de basisbeurs werd afgeschaft en ingeruild voor het leenstelsel kwam er als compensatie geld vrij voor de hogescholen en universiteiten om te investeren in onderwijskwaliteit. Vooruitlopend op dit extra geld uit de zogenoemde kwaliteitsafspraken (KA) investeerde de HR zelf al in het aantrekken van extra docenten. Vanaf 2019 kregen de instellingen van de rijksoverheid voor de eerst ‘KA-gelden’, jaarlijks een hoger bedrag. Voor de HR loopt dit op tot ruim 28 miljoen euro in 2025, dit jaar is het zo’n 19 miljoen. Op het totaal  door de hogeschool te besteden bedrag van zo’n 372 miljoen (rijksbijdragen en collegegelden), is dat in 2021 zo’n 5 procent extra.

De onderwijsinstellingen en hun medezeggenschapsraden konden voor een deel zelf beslissen hoe dat geld te besteden. Op de HR werd onder andere gekozen voor studentenwelzijn, ict-faciliteiten, kleinschaliger onderwijs en het professionaliseren van docenten. Maar heeft het effect? Hebben de opleidingen er echt iets aan?

Geld wordt ingezet voor het opleiden en inzetten van beeldcoaches

Bij de IvG-opleidingen worden de KA-gelden voor een groot deel besteed aan het opleiden en inzetten van beeldcoaches. Zulke coaches filmen de docent tijdens de les en zij bespreken daarna het beeld en de ontwikkelvraag van de docent. Op deze manier werkt de opleiding aan het professionaliseren van nieuwe maar ook van zittende docenten, een van de KA-onderwerpen.

Deeltijdopleiding LGW, de lerarenopleiding gezondheidszorg en welzijn die bij IvG hoort, speelt een belangrijke rol bij het opleiden van beeldcoaches van andere IvG-opleidingen. Dat gebeurt met de inzet van KA-gelden. LGW zet beeldcoaches in en leidt ze op, vertelt onderwijsmanager Sabine van Vilsteren. ‘Wij ondersteunen de opleidingen ook in bredere zin bij het pedagogisch-didactisch traject van met name nieuwe docenten. We zijn klein gestart maar hebben nu elke donderdag in het derde en vierde lesuur een klas met docenten die we begeleiden.’

‘We trainen docenten die weer de trainers worden voor andere docenten’

Bij verpleegkunde – veruit de grootste IvG-opleiding – wordt al een jaar of zes, dus ook voor er KA-gelden beschikbaar waren, gebruikgemaakt van beeldcoaches. ‘Met de KA-gelden kunnen we er nog meer op inzetten, kunnen we er nog meer docenten aan deel laten nemen’, vertelt Marion van Harn, bij verpleegkunde de onderwijsmanager die zich met de beeldcoaches bezighoudt. ‘We hebben er extra op ingezet omdat je merkt dat het effect heeft, het zorgt ervoor dat je goed feedback kunt geven op de studenten. We trainen docenten die vervolgens weer de trainers worden voor andere docenten.’

De KA-gelden zijn bij verpleegkunde ook gegaan naar extra stagebegeleiding, extra begeleiding van langstudeerders en naar het verkleinen van de klassen –  waardoor je meer docenten nodig hebt. Klaartje Potma, onderwijsmanager van het eerste en tweede jaar: ‘De zogenoemde regiegroepklassen bestaan uit maximaal 17 studenten en in het eerste jaar zijn dat er meestal 12 of 13; eerder waren dat er 20 tot 22.’

Toch is de docent-student ratio vorig jaar niet gedaald. Gestreefd werd naar 1:20, maar hij steeg van 1:21,6 naar 1:22,1. De onderwijsmanagers van verpleegkunde ervaren die stijging overigens niet. ‘Misschien komt het omdat we in de coronaperiode met online colleges werkten waar de groepen soms groter waren dan bij de vroegere colleges’, suggereert Potma.

Veel docenten werven en inwerken

Het willen vasthouden aan kleinere klassen en de toestroom van nieuwe studenten maken het nodig dat verpleegkunde de laatste jaren veel docenten moest werven en moest inwerken. Van Harn: ‘Je kunt al die fte dus niet voor de klas zetten.’

Gekozen is om niet slechts docenten met een masteropleiding te werven. Marjolein Verheijen, onderwijsmanager van jaar 3 en 4: ‘Anders was het ons niet gelukt om voldoende docenten aan te nemen en volgens onze visie – met kleinere groepen – te kunnen blijven werken. De inzet van de KA-gelden en onze visie lopen daarmee ook met elkaar op.’

De nieuwe docenten komen vaak uit de praktijk, hebben niet altijd een master en moeten nog worden geschoold in het lesgeven. Verheijen: ‘Degenen zonder master worden vooral in het eerste en tweede jaar ingezet. We zouden overigens het liefst nog meer mensen aannemen maar we doen dat geleidelijk; we willen ze allemaal ook goed kunnen begeleiden.’

Andere ‘potjes’ hebben ook geholpen

De KA-gelden hebben zogezegd geholpen om de eigen visie van verpleegkunde verder uit te bouwen. Andere ‘potjes’ hebben ook geholpen, zoals de recente coronasteun, het NPO-geld (Nationaal Programma Onderwijs). Het een valt niet altijd helemaal los te zien van het ander. Verheijen: ‘Met het NPO-geld hebben we veel onderwijsassistenten ingezet in jaar 1 en 2.  En ook een extra docent voor de langstudeerders.’

‘En’, voegt Potma daaraan toe, ‘anderhalf fte aan praktijkondersteuners waarmee we wat extra hulp konden bieden aan stagairs die in deze heftige coronaperiode ook nog te maken hadden met een tekort aan begeleiding.’

Ook onderwijsmanager Dian Verberne van logopedie maakt geen heel strak onderscheid tussen de KA- en de NPO-gelden. Met de laatste gelden heeft de opleiding in elk geval op sommige plekken twee docenten in plaats van één voor de klas kunnen zetten, is wel duidelijk. ‘Verder is het niet zo heel strak. Er is in z’n totaliteit gewoon meer budget.’

Grondige wijziging van het curriculum

Voor logopedie waren de KA-gelden wel de aanleiding om iets groots aan te pakken: een grondige wijziging van het curriculum, een exercitie die door corona vertraging heeft opgelopen. Verberne: ‘We wilden het curriculum gefaseerd invoeren maar in het eerste jaar kwam corona.’

In het bedachte curriculum zijn er zogenoemde community’s en is er veel aandacht voor binding. ‘Iets dat het team overigens ook digitaal heeft weten te bewerkstelligen’, stelt Verberne over de opleiding die onlangs weer het predicaat topopleiding kreeg.

‘In het nieuwe curriculum is er vanwege de veranderde studentenpopulatie – met onder andere meer mbo’ers – meer aandacht voor de vaardigheid taal’, vertelt Verberne. Er is ook meer plek voor ‘waardevolle feedback’ richting studenten.

‘We zijn echt iets anders gaan doen’

Het professionaliseren van docenten moest en moet hand in hand gaan met het invoeren van het nieuwe curriculum, vertelt de onderwijsmanager. ‘Bij dat nieuwe curriculum horen ook nieuwe vaardigheden voor docenten. We zijn namelijk echt iets anders gaan doen. De docenten moeten bijvoorbeeld grotere eenheden gaan toetsen.’

Bij logopedie willen ze graag ‘garant staan’ voor een kwalitatief goede opleiding met weinig uitval. Verberne: ‘Er is een enorm tekort aan logopedisten. Als opleiding hebben we een maatschappelijke opdracht om daar iets mee te doen.’

Anders dan bij verpleegkunde staat logopedie nog aan het begin van de inzet van beeldcoaches, iets dat ook hier mede mogelijk is vanwege de KA-gelden. Het gebeurt ook hier met hulp van LGW, de lerarenopleiding gezondheidszorg en welzijn.

Kleinere klassen

Bij LGW zelf zijn, ook weer mede dankzij de KA-gelden, de klassen kleiner geworden. Van Vilsteren: ‘In de coronatijd zijn we sowieso in kleinere groepen gaan werken, en sinds kort geven we les in duo’s. Met twee docenten voor de klas vul je elkaar goed aan, hebben we gemerkt. Als lerarenopleiding kun je voor de klas ook goed laten zien dat je het als docent niet allemaal precies hetzelfde moet doen. De een doet ’t zus, de ander zo.’

Ook bij LGW ligt de inzet en het nut van het NPO-geld in het verlengde van de KA-gelden. Van Vilsteren: ‘Het heeft allemaal met elkaar te maken, alles doen we om onze studenten zo goed mogelijk op te leiden. NPO-geld hebben we onder andere ingezet op extra begeleiding van studenten en op onderlinge binding na de lockdown.’

Tekst: Jos van Nierop
Illustraties: Demian Janssen

Volg ons op Instagram

Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.