Als je abstracte informatie in je harses wil krijgen, is het misschien goed om te weten wat je hersens daar zelf van vinden. Let daarom ook op je emoties tijdens het leren, zegt hoogleraar cognitieve psychologie Harold Bekkering. Dat kan helpen jezelf te motiveren.

Je hebt als student misschien al een beeld van je toekomst (zeker als je de goal setting-opdracht uit de vorige twee artikelen hebt uitgevoerd), maar hoe sluit dat toekomstbeeld aan bij de stof die je vandaag voor je tentamen moet leren? En waarom is het voor je brein goed om zo’n toekomstbeeld te hebben?

Doelen stellen, ook voor je hersens

We hebben het in de eerste aflevering van slimmer studeren-week gehad over doelstellingen. Onderzoeker Izaak Dekker legde uit dat een helder en concreet doel je op de rails kan houden. Maar een heldere doelstelling is ook voor je hersenen van belang, zegt hoogleraar cognitieve psychologie Harold Bekkering van de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Je hersenen zijn continu aan het werk om ons optimaal op de toekomst voor te bereiden. Het helpt daarom om keuzes te maken voor de toekomst.’

Een leuk voorbeeld, vindt Bekkering, is recent onderzoek naar risicovol gedrag onder scholieren. ‘Er is een groot verschil tussen het niveau van scholieren. Degene met een hoog niveau hadden vaker een doel en vertoonden minder risicovol gedrag op de middelbare school. Er is geen oorzakelijk verband aangetoond, maar het zou kunnen dat langetermijndoelen het dagelijks functioneren van het lichaam helpen reguleren.’

Graag zo min mogelijk onzekerheid

In allerlei opzichten gaat dit artikel over het verkleinen van onzekerheid. Filosofisch gezien is onzekerheid een feit; zekere kennis bestaat niet. Maar dat is niet hoe je hersens het zien. Die willen graag weten waar ze aan toe zijn, omdat ze anders geen voorspellingen kunnen doen over hoe de belangrijkste levensbehoeftes kunnen worden vervuld, legt Bekkering uit.

‘We hebben een model van de wereld in ons hoofd, op basis waarvan we voorspellingen doen. Als je honger hebt weet je de dichtstbijzijnde bakker te vinden. Daar kun je zo snel mogelijk je honger stillen. Maar als je geen honger hebt, ontstaat er ruimte om te verkennen. Dan kun je op zoek naar de lekkerste bakker, in plaats van de dichtstbijzijnde. Dan kun je gaan exploreren, je wereldbeeld vergroten of een heel nieuwe kijk op de wereld opdoen.’

‘Als je geen honger hebt, ontstaat er ruimte om te verkennen.’

Nieuwe dingen leren gaat daarom het best in een veilige leeromgeving. Daar kan nieuwsgierigheid floreren. Maar exploreren brengt hoe dan ook onzekerheid met zich mee – je begeeft je immers op voor jou nieuw terrein. ‘Ons onderzoek gaat nu over de vraag hoe we nieuwsgierigheid kunnen koesteren en tegelijk onzekerheid kunnen verkleinen. Want onzekerheid maakt leren onaantrekkelijk.’

Abstracte informatie is ook onzekere informatie

Een dik studieboek vol soms moeilijk te begrijpen en abstracte informatie in je hoofd stampen voor een tentamen zal weinig studenten aanlokkelijk in de oren klinken, en in het licht van wat hierboven is uitgelegd, lijkt dat logisch. Het kost enorm veel energie, terwijl het voor je brein helemaal niet evident nuttig is om hier energie in te steken. Waarom gebruik je je tijd niet om de lekkerste croissants van Rotterdam te zoeken? Waarom zit je met je neus in de boeken? Zelfs als het je gelukt is om droge feitjes in je geheugen te stampen, hoe is dan je wereldbeeld verrijkt?

Hier zit de crux van het leren, ziet Bekkering. Abstracte informatie hoort namelijk niet abstract te blijven. Droge feitjes bestaan eigenlijk niet. ‘Alles wat abstract is, is uiteindelijk gerelateerd aan de wereld’, zegt Bekkering. Alleen als je leren als een “moetje” beschouwt, als een vervelende verplichting die je moet overwinnen op weg naar het diploma of een baan, dan kan informatie abstract blijven. Als je goed wilt worden in je vak, dan maak je abstracte informatie concreet, zodat je het nieuwe aan je bestaande wereldbeeld kunt relateren. Dat maakt het volgens Bekkering veel makkelijker om informatie te onthouden. De crux zit hem daarom in de vraag: ‘Wil je goed worden in je vak, of ben je vooral bezig om een strakke zes te halen voor het tentamen?’, zo vat Bekkering het punt samen.

Positief leren

Als je goed wilt worden in je vak, gaat leren eruitzien zoals het eruit hoort te zien: als het vergroten van je wereldbeeld. De vraag is dan alleen nog hoe je het abstracte concreet maakt. Doet een docent het niet voor je, met aansprekende voorbeelden en visualisaties, dan moet je het namelijk zelf doen. ‘Probeer je een beeld te vormen van de stof’, adviseert Bekkering. ‘Zet al je zintuigen in om kennis tot leven te wekken.’ Hoe meer zintuigen je aanspreekt, hoe beter de informatie zal beklijven.

‘Zet al je zintuigen in om kennis tot leven te wekken.’

Bovendien kun je nu de vraag ook andersom stellen. Wanneer je nieuwe informatie aan je reeds bestaande wereldbeeld moet koppelen, is het wel zo handig als het bestaande wereldbeeld al zo uitgebreid mogelijk is. Hoe meer je over je toekomstige vakgebied weet, hoe makkelijker het wordt om het uit te breiden. Kun je daarom misschien een bijbaan vinden in je toekomstige vakgebied? Lees je de vakliteratuur? Ken je de vaktaal? Praat je met professionals over hun werk? Lees je erover in de krant? Bedrijfsbezoek? Stage? Zodra je je wereldbeeld verrijkt met beelden over je toekomstige werkveld, wordt het veel makkelijker om abstracte informatie uit boeken en colleges tot leven te wekken en te onthouden.

Wat zegt je gevoel ervan?

Het stellen van doelen in verschillende domeinen van je leven kan ook je studie helpen, zo legden we in het eerste artikel van deze week uit. Zo kan het op orde brengen van je financiële situatie ruimte creëren voor je studie. In feite ben je dan de onzekerheid in je leven aan het verkleinen, zodat je de rust en ruimte hebt om je op het nieuwe te storten. Levenszekerheid biedt ruimte voor exploratie en leren.

Maar hoe voel je je bij dat leren en exploreren? Dat is een vraag die mensen zichzelf te weinig stellen, denkt Bekkering. ‘Vind je het fijn om te doen wat je doet? Met die vraag zijn je hersenen ook bezig. Ze zijn bezig met de vraag hoe je je goed kunt voelen. Ze streven naar homeostasis, een stabiele, evenwichtige situatie die goed voelt. Het woord “evenwicht” klinkt misschien gek, alsof je helemaal niets hoeft te doen, maar dat is niet zo. Als je niets doet krijg je honger. Je hersenen zijn daarom ook bezig met hoe je straks je basisbehoeften kunt bevredigen.’

‘Vind je het fijn om te doen wat je doet? Met die vraag zijn je hersenen ook bezig.’

Je hersenen houden de toekomst op korte, midden en lange termijn in de gaten, legt Bekkering uit. En via je gevoel geven ze daarover cruciale informatie af. ‘Ben je bezig om jezelf optimaal op de toekomst voor te bereiden? Als je je bewust bent van het feit dat je hersenen steeds voorspellingen doen, dat ze op verschillende tijdsvakken nadenken over de vraag waarom je doet wat je doet, dan wordt het misschien ook makkelijker om jezelf te motiveren. Waarom doe ik wat ik doe? En voelt het goed om dit te doen? Voor je hersenen is dat gevoel heel belangrijk.’

Tekst: Olmo Linthorst
Illustratie: Demian Janssen

Volg ons op Instagram