Waarom leren voor een tentamen als je nog een herkansing hebt?
Gepubliceerd: 7 April 2022 • Leestijd: 1 minuten en 21 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.Studenten stoppen minder tijd in de voorbereiding van een tentamen als er een herkansingsmogelijkheid is. Maar er zijn wel manieren om die ‘perverse prikkel’ te verminderen, blijkt uit onderzoek van promovendus Rob Nijenkamp.
Hertentamens zijn in het hoger onderwijs vanzelfsprekend. Maar het zorgt er volgens eerder onderzoek voor dat studenten hun eerste tentamen minder goed voorbereiden. De kans dat ze zakken is daardoor groter. Hoe kan dat ‘herkansingseffect’ worden tegengegaan, wilde promovendus bij de Rijksuniversiteit Groningen Rob Nijenkamp weten.
Hij onderzocht aan de hand van vragenlijsten de studiestrategieën van eerstejaars studenten psychologie. En inderdaad: ze sorteren bij het leren al voor op de herkansingsmogelijkheid en stoppen minder tijd en moeite in de voorbereiding van het eerste tentamen.
Minimumcijfer
Die perverse prikkel kan niet helemaal worden tegengaan, maar er zijn wel manieren om hem te verminderen, ontdekte Nijenkamp. Het helpt als studenten alleen een herkansing krijgen als ze voor hun eerste tentamen een minimumcijfer van bijvoorbeeld een vier moeten halen. Dat werkt een serieuze voorbereiding voor het eerste tentamen in de hand.
Een andere mogelijkheid is zorgen dat er meer tijd zit tussen het tentamen en de herkansing. De lesstof is tegen de tijd van de herkansing dan dusdanig weggezakt dat studenten weten dat ze weer helemaal opnieuw de studieboeken in moet duiken om het tentamen alsnog te halen. Ook daardoor wordt een herkansing minder aantrekkelijk.
Hogeschool Rotterdam
Meer nadruk op de eerste tentamenkans leggen is een idee waar ook opleidingen van de Hogeschool Rotterdam mee aan de slag zijn gegaan. Bij commerciële economie was het een belangrijk onderdeel van een grote onderwijsvernieuwing, schreef Profielen destijds.
Die onderwijsvernieuwing was deels geïnspireerd op werk van hoogleraar Janke Cohen-Schotanus, ook van de Rijksuniversiteit Groningen. Hoe makkelijker je het maakt om te herkansen, legde zij in dit interview uit, hoe meer studenten zonder al te veel voorbereiding van het eerste toetsmoment gebruikmaken om de vragen te ‘verkennen’.
Tekst: HOP, Josefine van Enk / Profielen
Foto: Alberto G. CC By 2.0
Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie? 
Ik denk dat de timing en het moment van tweede kansen een grote invloed heeft op eerste kansen. Een tweede kans is waardevoller dan een eerste kans en verdringt zo de aandacht in de tentamenweek. Dat moet worden opgelost door één, tentamens niet meer dicht op elkaar te laten plaatsvinden, en twee, de overwaarde van de tweede kans te verkleinen.
Je hebt de week na je eerste kans de hertentamens van het vorige blok. Voor die tentamens heb je alleen nog die ene kans om aan je studiepunten te komen, waardoor ze vanzelf een hogere prioriteit worden. Ook zijn dit vakken die je eerder niet gehaald hebt en dus moeilijk vond.
Dit geldt überhaupt voor het concept van een tentamenweek. Leerlingen focussen zich op de tentamens die het moeilijkst zijn, waardoor makkelijkere vakken minder voor geleerd wordt. Als je goed bent in marketing ben je niet geneigd voor die 8 te gaan, als je ook slecht bent in accountancy en dat tentamen de dag erna is.
Veel tentamens dicht op elkaar leidt ook tot meer stress. Naar mijn inzicht zijn leerlingen nauwelijks bezig met lesstof leren in de eerdere weken van een blok. Een tegenargument dat ik vaak hoor is dat leerlingen goed moeten leren plannen. Maar een planning van tentamens maken die menselijk gedrag in acht neemt zie ik als bedrijfskundige als goed leiding geven. Ik vermoed dat leerlingen meer tijd in voorbereiding voor tentamens steken als tentamens vaker, maar met minder tegelijk zijn.
Dit haakt erg goed in op een eerder artikel op Profielen over toetsen.
https://profielen.hr.nl/2022/nieuwe-toetsrevolutie-is-radicaler-dan-ooit/
Ik haalde daar rijscholen aan, wat ik hier weer ga doen. Gedrags-economisch is een rijexamen erg motiverend omdat het falen een last heeft, en het slagen een baat. Voor een rijexamen moet je betalen. Als je zakt heb je voor niets betaald. Terwijl als je slaagt je snel daarna vrij rond mag rijden en niet meer hoeft te lessen. Zo ben je gemotiveerd niet een examen te doen, als je niet het vertrouwen hebt te slagen. Maar je wilt ook niet te lang te wachten als je lessen goed gaan. Ook kun je in een tussentijdse toets de bijzondere verrichtingen al laten testen. Hiermee win je de baat niet meer te hoeven stressen over inparkeren tijdens je rijexamen.
Je kunt een tussentijdse beoordeling ook in het HBO inzetten om leren nog voor de tentamens begonnen zijn te motiveren. Denk bijvoorbeeld aan een opdracht tijdens een werkcollege die een extra punt kan opleveren op alleen je éérste kans. Dit geeft een baat, je eerste kans is makkelijker te halen omdat 1 punt al binnen is. En in het geval dat je de eerste kans niet haalt ook een last. Je werkcollege opdracht telt niet voor de herkansing en is daarmee verspild. Zo motiveer je leerlingen eerder te beginnen met leren, door voor te bereiden op de werkcollege opdracht, én motiveer je ze het tentamen in 1 keer te halen, want de tweede is moeilijker.
Een minimaal cijfer lijkt mij geen goed idee. Angst wordt daarbij als motivator ingezet. Dat kan sommigen aansporen. Maar leerlingen met faalangst, of lage motivatie voor hun opleiding zullen misschien eerder geneigd zijn op te geven. Ook studenten die een burn-out, black-out of ander toevallig omstandigheidsprobleem hadden bij de eerste kans, zullen zich moeten melden bij de examencommissie.
@Sven Ik heb geen idee of het kan/mag, maar een opdracht die je vooral motiveert om je eerste tentamen serieus te nemen klinkt als een goed plan!