Buiten roken op HR-terreinen is sinds 2018 verboden. Toch wordt er nog steeds veel gerookt binnen de ‘rookvrije zones’ of ertegenaan. Handhaving blijkt in praktijk lastig, blijkt uit een rondgang van Profielen.

Sinds augustus 2020 moeten onderwijsinstellingen rookvrij zijn. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) concludeerde in september 2022 dat het verbod ‘goed nageleefd’ wordt op onderwijsinstellingen. De NVWA zag tijdens inspecties slechts acht keer dat het verbod ‘niet of onvoldoende’ gehandhaafd werd op schoolterreinen. 

Niet om te jennen

In 2018 verbood de HR het roken ook buiten, op terreinen van de HR. Wijnand van den Brink, lid van het college van bestuur, zei daarover tegen Profielen dat medewerkers en studenten elkaar moesten ‘aanspreken op ongewenst gedrag’ (lees: roken).

‘Niet om te jennen, maar omdat we ons verantwoordelijk voelen voor elkaar. Omdat we elkaar een gezonde leef- en werkomgeving gunnen. En natuurlijk zullen de toezichthouders in het begin extra opletten of we ons wel aan de regels houden. Als mensen de regels blijven overtreden, zullen er sancties volgen. Ik ga ervan uit dat dit steeds minder nodig zal zijn.’

De praktijk blijkt weerbarstig. De Universiteit Utrecht kreeg van de NVWA een boete van 1.800 euro wegens het niet handhaven van het rookverbod. In Amsterdam en Utrecht zeggen onderwijsinstellingen inmiddels dat het handhaven van het rookverbod ‘niet lukt’. 

Op de drempel

Enkele van die instellingen zijn gestopt met handhaven: de (mogelijke) boetes van de NVWA nemen ze op de koop toe. Ook aan de Erasmus Universiteit blijkt het rookverbod met de voeten getreden te worden.

Op de Hogeschool Rotterdam wordt de rookvrije zone op een aantal locaties duidelijk afgebakend met grote, blauwe strepen op de stoep en diverse bordjes. In die zones wordt nogal eens doodleuk gepaft, door zowel studenten als medewerkers.

Veel van hen weten dat je niet meer mag roken in en rondom HR-locaties. Excuses zijn: te weinig tijd, ‘waar moeten we dan roken?’, de macht der gewoonte, of het vaakst voorkomende argument: ‘Wordt dat verbod gehandhaafd dan?’ Tegelijkertijd erkennen ze het nut en de noodzaak van het verbod.

Stoep vol peuken

Op een zonnige maandagmiddag verlaten studenten locatie Wijnhaven, sommigen hebben hun sigaret al aangestoken terwijl ze nog met een voet op de drempel van de hogeschool staan. In minder dan tien minuten turft Profielen vijftien studenten die het pand verlaten, direct een sigaret opsteken en enkele meters naar links of rechts verder roken.

Bij onze ‘tour’ op Wijnhaven viel op dat sigarettenrook binnen in het gebouw te ruiken was. Die wordt binnengebracht via de draaideur die kantine en de straat scheidt; rokers staan hier nogal eens direct voor de deur. Een officiële niet-rookzone zoals bij locatie Museumpark is er niet, je staat buiten immers meteen op de openbare stoep. Maar bij slecht weer staan de rokers het liefst zo dicht mogelijk bij de deur, waar ze door de huismeesters regelmatig weg worden gestuurd.

De 23-jarige Anne steekt recht onder het rookvrije school-bord een sigaret op. ‘Niemand zegt er wat van. En áls er handhaving is, dan schuif je een paar meter op en is er geen probleem.’ Anne wijst naar de stoep aan de overkant van de straat. ‘Technisch gezien mag je daar gewoon roken’, zegt ze. ‘Er zit een openbare weg tussen.’

Op de stoep steekt een tweetal studenten ondertussen een joint op.

Zoiets geldt ook voor het vlonder dat recent is aangelegd in het water van de haven. Openbare ruimte? Volgens de studenten wel. En dus mag je er ‘gewoon’ roken. Op de stoep steekt een tweetal studenten ondertussen een joint op.

Rookverbod op eigen terrein

Op het pleintje voor locatie Rochussenstraat – eigen terrein – is wel een rookverbod. Rokers zijn er niet. ‘Die verwijzen we naar de straat hierachter, tussen de locaties Rochussenstraat en Academieplein’, reageert een receptionist.

Het plein voor Academieplein is belijnd met blauwe lijnen. Ook hier geen rokers, wel een docent die bewust buiten het verbodsterrein een sigaret opsteekt. ‘Rokers worden soms aangesproken door beveiligers’, weet hij. ‘En als het regent gaan de rokers het liefst zo dicht mogelijk bij de deur staan.’

Samen met Erasmus MC

Op locatie Museumpark lijkt de rookvrije boodschap goed te zijn ingedaald. Misschien ook omdat de HR, in samenwerking met het Erasmus MC, het hele gebied tot rookvrije zone heeft verklaard. Borden, strepen op de stoep en opvallende stoeptegels fungeren als geheugensteuntjes.

Het handjevol rokers dat er stug blijft doorpaffen zegt dat zo’n verbod ‘weinig uitmaakt’. ‘Wat willen ze dan? Meer dan mij erop aanspreken doen ze niet’, zegt een jonge vrouw die op zo’n ‘rookvrije zone’-stoeptegel een sigaret opsteekt.

Buschauffeur

Even verderop, waar de rookvrije zone ophoudt, is het nog drukker. De rokers klitten vlak voor metrostation Dijkzigt samen. Bezoekers van het ziekenhuis die per metro reizen lopen zo alsnog door de tabakswalmen. ‘Het mág toch?’, zegt een drietal mannelijke studenten triomfantelijk. Ze bevinden zich op enkele centimeters van de blauwe lijnen van de rookvrije zone.

‘Het mág toch?’, zegt een drietal mannelijke studenten triomfantelijk.

De HR-studenten zijn niet de enige. Kijk om je heen en je ziet ook de witte jassen uit het Erasmus MC en het Sophia Kinderziekenhuis. Ze ploffen op een bankje neer en steken een sigaret op.

Een buschauffeur stapt uit de lijnbus die net vanuit Rotterdam CS is gearriveerd en over enkele minuten zijn weg zal vervolgen. Hij zet koers richting het bushokje – ver binnen de rookvrije zone. Daar zakt hij neer op het bankje en steekt een sigaret op. ‘Op veel eindhaltes van buslijnen kan de buschauffeur niet meer naar de wc. Dan moet je maar hopen dat je ergens terecht kan én genoeg tijd hebt’, zegt hij. ‘Dus laat mij roken.’

Tekst en foto’s: Rutger de Quay, m.m.v. Jos van Nierop

Volg ons op Instagram