Aanleiding van het onderzoek was een afstudeertraject bij de opleiding media & entertainment management (MEM) van de Hogeschool Inholland in Haarlem waar ruim honderd langstudeerders via een verkort afstudeertraject te gemakkelijk konden afstuderen. Dit kwam vorig jaar in het nieuws.

Van 1200 naar 40 naar 10
Daarop is door de Inspectie van het Onderwijs aan alle hoger onderwijsinstellingen (ruim 1200 geaccrediteerde bacheloropleidingen) gevraagd om te melden of er bij hen mogelijk ook alternatieve afstudeertrajecten zijn of zijn geweest. Daarnaast heeft de inspectie directe signalen en signalen uit de media door studenten en medewerkers van verschillende scholen nagetrokken. De aandacht was vooral gericht op alternatieve afstudeertrajecten. De Hogeschool Rotterdam (HR) heeft in dat kader gemeld dat er voor twaalf studenten vastgoed en makelaardij een bijzondere situatie is geweest in de zomer van 2010. Na een strenge selectie is voor studenten met een kleine afstand tot het diploma een voorziening getroffen om in de zomer te kunnen afstuderen. Dit betrof een pilot, waarbij het niveau van de afgestudeerden voldoende gewaarborgd was, maar die niet in de onderwijs- en examenregeling (OER) was geregeld. Na de landelijke enquête heeft de inspectie aan totaal veertig instellingen in een schriftelijke verdiepingsronde aanvullende informatie gevraagd. In deze fase richtte het onderzoek zich niet alleen op alternatieve afstudeertrajecten, maar ook op alternatieve toetswijzen in de eindfase van de opleiding. Het onderzoek bij vastgoed en makelaardij spitste zich toe op dat laatste. Daarna heeft de inspectie uiteindelijk bij vijftien opleidingen van tien instellingen, waaronder ook vastgoed en makelaardij van de Hogeschool Rotterdam, een vervolgonderzoek gedaan. Daarbij is niet alleen gekeken naar de gang van zaken met betrekking tot deze groep studenten, maar ook naar de kwaliteit van de regelgeving en het functioneren van de examencommissie.

Inholland
Op 27 april lekte het langverwachte onderzoek van de onderwijsinspectie uit. Conclusie: ‘Bij acht van de vijftien onderzochte opleidingen baart de toetsing en beoordeling van studenten en/of de borging van het eindniveau ons zorgen. Bij vier opleidingen van Hogeschool Inholland is onze conclusie definitief.’ Deze opleidingen blijken zeer zwak en verliezen mogelijk hun accreditatie. Van deze vier opleidingen – bedrijfseconomie en MEM in Haarlem en commerciële economie en vrijetijdsmanagement in Diemen – staat volgens de inspectie vast dat ze de wettelijke voorschriften en interne regels niet hebben nageleefd. Hun eindniveau is bovendien onvoldoende: ‘een aanzienlijk deel’ van hun afgestudeerden – 39 procent om precies te zijn – had geen diploma mogen krijgen. Staatssecretaris Zijlstra zou zich door de NVAO moeten laten adviseren over de intrekking van hun accreditatie, schrijft ze in het ruim tweehonderd pagina’s tellende rapport. Ook zou hij ze kunnen beboeten omdat ze ten onrechte diploma’s hebben uitgereikt. Bij de Rotterdamse MEMopleiding, de vijfde die werd onderzocht, lijkt het niveau wel in orde, al worden ook hier niet alle regels nageleefd. Maar net als eerder de commissie-Leers, die het gesjoemel bij MEM in opdracht van Inholland onderzocht, vindt de inspectie niet dat er bij Inholland frauduleus is gehandeld. ‘De inspectie heeft geen aanwijzingen dat medewerkers moedwillig regels hebben geschonden met het oogmerk daar zelf beter van te worden. De aangetroffen tekortkomingen vinden hun oorzaak hoogstens in onzorgvuldig gedrag en ondoordacht handelen.’

Grote zorgen over vier andere opleidingen
Het onderzoek naar alternatieve afstudeertrajecten wees uit dat er nog vier opleidingen zijn waarover de inspectie zich grote zorgen maakt: journalistiek van Windesheim, werktuigbouwkunde bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), communicatie & media van de Hanzehogeschool en communicatie van de Hogeschool Leiden. Het oordeel over deze vier opleidingen is voorlopig omdat nader onderzoek van de NVAO naar het bereikte eindniveau hier nog niet heeft plaatsgevonden.

Vastgoed en makelaardij van de HR
Het afstudeertraject voor langstudeerders van de opleiding vastgoed en makelaardij van de HR is van hbo-niveau, zo oordeelde de onderwijsinspectie. De inspectie concludeert wel dat de afstudeerpilot op een aantal administratieve punten, in het kader van naleving van de Wet op het Hoger Onderwijs, verbeterd moet worden. De inspectie geeft D’tjes (deels in orde) voor de volgende punten: Zijn de toepasselijke periode en opleiding(en), en de vaststelling duidelijk? Is de studielast als geheel en per onderwijseenheid duidelijk? Zijn de opleidingsvarianten goed be schreven en zijn de gronden voor het verlenen van vrijstellingen duidelijk? Daarmee krijgt de opleiding het predicaat ‘voor verbetering vatbaar’ en daar is de instelling niet echt blij mee, zo blijkt uit een communiqué van het college van bestuur van 13 mei 2011. Wat de zwaarte van die verbeterpunten is, blijft in de berichtgeving namelijk onduidelijk, zo stelt het college van bestuur (cvb). En in het geval van de HR blijkt het om punten van een beperkt belang te gaan, bijvoorbeeld het publiceren van de besluitvormingsdatum van het onderwijs- en examenreglement. Daardoor ontstaat ten onrechte het beeld ‘dat het in het hbo in het algemeen een rommeltje is’. Uiteraard zullen de administratieve verbeterpunten wel worden verwerkt in de volgende editie van de Hogeschoolgids, zo stelt het cvb.

Algemene conclusie
Er lijkt breder in het bekostigd hoger beroepsonderwijs onvoldoende discipline in de naleving van wettelijke voorschriften die essentieel zijn voor de bewaking van het afstudeerniveau, zo concludeert de inspectie. Het stelsel van interne en externe kwaliteitsvoorzieningen kan op dit moment niet altijd kan garanderen dat zwakke plekken tijdig worden gesignaleerd en gecorrigeerd. Het onderzoek leert dat instellingen de naleving van de Wet op het Hoger Onderwijs moeten verbeteren.

Dorine van Namen, m.m.v. HOP

www.onderwijsinspectie.nl