Een salade op je bord van een krop sla die op een dak in het centrum van Rotterdam is geoogst. Dat is een aansprekend en inspirerend idee. De dakmoestuin bovenop het Schieblock kreeg niet voor niets veel media-aandacht terwijl de dakakker er nu nog niet groen, maar donker bij ligt. De gewassen zijn net geplant. De dakmoestuin is eigendom van het Rotterdamse architectenbureau ZUS en Kodum, en maakt deel uit van een veel groter verhaal: het project Begroeide Daken na 2010. De Hogeschool Rotterdam is penvoerder van dit project en lector Christoph Maria Ravesloot (innovatie bouwproces & duurzaamheid) is de gangmaker ervan. Hij is al jaren bezig met het onderwerp begroeide daken. De voordelen van het benutten van deze ruimtes bovenop de gebouwen in de stad liegen er niet om. De wereld verstedelijkt. Sinds deze eeuwleven er meer mensen in de stad dan daarbuiten, en hun aantal blijft groeien, naar verwachting tot tachtig procent. Tegelijkertijd warmt de aarde op. Met name in grote steden laat de klimaatverandering zich gelden. Wim Verburg, betrokken als extern projectleider, legt uit: ‘We krijgen bijvoorbeeld te maken met zwaardere regenval en hogere temperaturen in de zomer. Afvoer van het regenwater wordt meer en meer een probleem. De waterafvoersystemen, zoals riolen, hebben onvoldoende capaciteit. Dat zien we nu al in Rotterdam.’ Dakbegroeiing kan een oplossing bieden voor dit probleem. Een groen dak neemt water op, en wat het niet zelf kan bergen, stroomt vertraagd de waterafvoersystemen in. Ook voor andere milieuproblemen bieden groene daken soelaas, zoals fijn stof en CO2-uitstoot.

wat levert het op?
Dat begroeide daken goed zijn voor wateropslag, vertraging van waterafvoer, (koude en warmte) isolatie en fijnstofreductie, daar over bestaat wel consensus. Maar hoe precies, en waarom, en in welke mate, dat is onvoldoende bekend. Ravesloot: ‘Dat komt omdat er verschillende berekenings- en meetmethodes in omloop zijn. Daardoor blijft onduidelijk wat zo’n begroeid dak nou precies oplevert. Die onduidelijkheid zorgt voor stagnatie in de ontwikkeling van begroeide daken. Want ga je er wel aan beginnen als je niet precies weet hoeveel regenwater jouw begroeide dak kan vasthouden, of hoeveel je kunt besparen op je energierekening? Uniformiteit van berekenings- en meetmethodes kan dat probleem oplossen en de aanleg van begroeide daken een boost geven. ’Het project is daarom begin 2012 gestart met een tweejarig onderzoek naar de technische eigenschappen van begroeide daken. Dit onderzoek moet resulteren in een uniform toe te passen berekenings- en meetmethode, samen een bepalingsmethode genoemd. Een zeer complex project, vertelt Ravesloot, alleen al vanwege de samenwerking met zoveel verschillende partijen: de Hogeschool Rotterdam (lectoren en studenten), universiteiten (TU Delft, Wageningen Universiteit), de gemeente Rotterdam en MKB-bedrijven. De dakmoestuin op het Schieblock is een van de drie proefdaken in dit project. De twee andere zijn een laboratoriumdak op het nieuwe NIOO-gebouw in Wageningen en de nog aan te leggen begroeide daken op woningen in het Witte Dorp, een buurt nabij Marconiplein. Verburg: ‘De studenten doen literatuuronderzoek naar de prestaties en technische specificaties van begroeide daken. Op het NIOO-dak zijn zestien meetvakken aangelegd waar we verschillende dakbegroeiingssystemen testen. Hier wordt zowel door wo- als hbo-studenten gewerkt. Op de dakakker van het Schieblock is het onze taak om te monitoren wat de effecten van de dakbegroeiing zijn. En in het Witte Dorp hopen we te kunnen meten welke resultaten er op wijkniveau te behalen zijn. We doen dus onderzoek op drie schaalniveaus.’ Verder werken er momenteel vier afstudeerders van bouwkunde en watermanagement aan het project. Zij onderzoeken of het mogelijk is om thermische en waterbufferende (wateropslag) eigenschappen van begroeide daken in modellen te berekenen. Naar verwachting studeren zij in juni af. In het nieuwe collegejaar start een nieuwe groep afstudeerders, onder andere met het monitoren van de dakmoestuin.

wetenschappelijke basis
Het project is nog maar net uit de startblokken en er staat veel op het spel. Er wordt niet alleen geïnvesteerd in geld en mankracht, maar ook in ‘geloof’. Ravesloot zelf ‘gelooft’ in de positieve effecten van begroeide daken. De gemeente Rotterdam ‘gelooft’ erin en heeft in de zomer van 2010 een aanbesteding voor 26 platte begroeide daken in de markt gezet. Dit project kan dat geloof in groene daken van een wetenschappelijke basis voorzien. Of niet. Want Ravesloot is in de eerste plaats wetenschapper, en dan pas voorvechter. ‘Als de effecten op bijvoorbeeld energiebesparing nihil zijn, dan zal ik dat openbaar te maken. Het gaat mij om die uniforme bepalingsmethode, en parallel daaraan een NEN-normering voor begroeide daken. Dat zal de innovatie van groene daken echt ten goede komen.’

Esmé van der Molen

Het project: feiten en cijfers

Bekostiging: 300.000 euro subsidie SIA (Stichting Innovatie

Alliantie) en 400.000 door een consortium van 20 MKB-bedrijven,

10 publieke organisaties (waaronder gemeente Rotterdam) en 2

internationale organisaties.

Lector: Christoph Maria Ravesloot (innovatie bouwproces &

duurzaamheid)

Kenniscentrum HR: Sustainable Solutions

HR-opleidingen: bouwkunde, watermanagement, facility

management en mogelijk bedrijfskunde

Looptijd: 2012-2014