Preventieprogramma moet voorkomen dat meisjes elkaar de put in praten
Gepubliceerd: 15 November 2019 • Leestijd: 3 minuten en 13 seconden • Nieuws Dit artikel is meer dan een jaar oud.Een op de vijf meisjes op de middelbare school heeft depressieve klachten. HR-onderzoekers Patricia Vuijk en Frans Spierings werken de komende vier jaar aan een preventieprogramma waarmee scholen dit zorgwekkende aantal omlaag moeten krijgen.
‘Twintig procent van alle meisjes tussen de 12 en 17 jaar op het voortgezet onderwijs heeft last van depressieve klachten of van een depressieve stoornis. Dat is tweemaal zoveel als bij jongens in dezelfde leeftijdsgroep’, vertelt lector Jeugdpreventie dr. Patricia Vuijk van het Kenniscentrum Talentontwikkeling waar zij en Spierings werken.
‘Een depressie op die leeftijd zorgt ervoor dat meisjes minder kans hebben om door te stromen naar een vervolgopleiding die bij hun talenten past.’
Indrukwekkende cijfers, zeker als je weet dat een depressie op jonge leeftijd vaak consequenties heeft voor het verdere leven. Vuijk: ‘Een depressie op die leeftijd zorgt ervoor dat meisjes minder kans hebben om door te stromen naar een vervolgopleiding die bij hun talenten past. Maar daar blijft het vaak niet bij; meisjes die al op jonge leeftijd kampen met depressieve klachten hebben verhoogde risico’s op angst- en depressieve klachten, verslavingsproblematiek en relationele problemen in de volwassenheid.’
Grote impact op levensloop
Een depressie op jonge leeftijd heeft grote impact op de levensloop van een meisje. Daarom heeft het Kenniscentrum Talentontwikkeling de handen ineengeslagen met hoogleraar Pol van Lier van de Vrije Universiteit Amsterdam. In de studie Happy Friends, Positive Minds! werken ze samen met dertig middelbare scholen aan depressiepreventie bij meisjes.
‘Het herkennen van depressieve klachten en bijbehorende preventie is op Nederlandse scholen weinig gestructureerd en georganiseerd. Daarom is het volgens Vuijk belangrijk dat er evidence based depressiepreventieprogramma’s worden ontwikkeld die een vast onderdeel van het curriculum op middelbare scholen worden.
‘Co-rumineren is het eindeloos herkauwen van problemen en negatieve gevoelens in dyadische relaties.’
Co-rumineren
Een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van depressieve klachten tijdens de vroege adolescentie is co-rumineren. ‘Co-rumineren is het eindeloos herkauwen van problemen en negatieve gevoelens in dyadische relaties’ (een verband van twee personen, red.), vertelt Vuijk. Uit Amerikaans onderzoek van Amanda Rose blijkt dat meisjes enorm veel co-rumineren. Enerzijds is dat goed; wanneer meisjes samen een probleem bespreken en elkaar steunen voelen ze zich gezien en waardevol voor de ander. Maar er is een omslagpunt waarop deze manier van communiceren tot depressieve klachten leidt.
Vuijk: ‘Deze gesprekken tussen meisjes zien er gezond en gezellig uit, alsof ze steun hebben aan elkaar, maar eigenlijk praten ze elkaar de put in door hun negatieve gevoelens over een probleem maar te blijven herhalen en uit te bouwen. Met name aangestuwd door social media kunnen problemen echt op de loop gaan met meisjes en oncontroleerbaar aan gaan voelen.
‘Aan co-rumineren kleven grote gevaren: er is kans op besmetting van depressieve klachten. Een meisje dat in de eerste instantie niet depressief was, kan door de intensieve gesprekken met depressieve vriendinnen toch in de put raken. Of ze kan zich in toenemende mate machteloos voelen omdat ze zich ervan bewust is dat ze haar vriendin niet goed kan helpen. Meisjes zijn zich doorgaans niet bewust van de impact die hun manier van probleembespreking heeft op hun stemming’.
‘Pas wanneer een probleem echt escaleert, schakelen meisjes de hulp in van een mentor, of van een zorgcoördinator.’
Vinger er niet achter krijgen
Voor scholen is deze problematiek confronterend. Zorgcoördinatoren zien weliswaar dat meisjes elkaar zowel in direct contact op school als via social media intensief deelgenoot maken en betrekken bij hun problemen, maar krijgen hier moeilijk vat op. Ze zien vaak wel dat er iets speelt in vriendinnengroepen, maar ze kunnen er de vinger niet achter krijgen. ‘Pas wanneer een probleem echt escaleert, schakelen meisjes de hulp in van een mentor, of van een zorgcoördinator’, vertelt Vuijk. ‘Scholen willen graag eerder en sneller kunnen ingrijpen, maar missen hiervoor op dit moment de tools.’
Om die tools te kunnen maken, gaan de onderzoekers de komende jaren samenwerken met dertig middelbare scholen in de regio Rotterdam. In de eerste fase van het onderzoek worden zeshonderd meisjes geobserveerd. Er wordt onderzocht hoe zij met een goede of beste vriendin over problemen praten. Daarnaast wordt met behulp van vragenlijstonderzoek de wisselwerking tussen intrapersoonlijke factoren en co-ruminatiepatronen onderzocht. De resultaten worden gebruikt om in de tweede fase samen met schoolprofessionals met behulp van ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek een preventieprogramma voor scholen te ontwikkelen.
In de laatste fase van de studie onderzoeken Vuijk en collega’s met behulp van een Randomized Controlled Trial, waaraan 260 meisjes van twintig scholen deelnemen, of scholen er met dit programma in slagen zowel co-ruminatie als depressieve klachten terug te dringen. Vuijk: ‘Als we scholen kunnen helpen om meisjes gezondere vormen van onderlinge probleembespreking aan te leren, hebben we in het kader van depressiepreventie al heel veel gewonnen’.
Tekst: Tosca Sel
Foto: Shutterstock
Wil je op donderdag (rond lunchtijd) het heetste nieuws van afgelopen week in je mailbox ontvangen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief. 
Wat een foute illustratie bij het artikel, lachende vrolijke vrouwen die zich kt voelen, misplaatst, totaal,
@Steens, waarom denk je dat dat misplaatst is?
Ik moet zeggen dat ik preventie voor specifiek dit probleem, waar jonge meiden zich potentieel een depressie aanpraten, juist ondersteun. Maar wat ik wel jammer vind is dat dit soort problemen tegenwoordig een geslacht moeten krijgen. Omdat meisjes/vrouwen twee keer zoveel vatbaarder zouden zijn dan jongens is het een vrouwen probleem en zal daar de focus op liggen. Maar hier wordt niet het totaal beeld gegeven. Dat meiden makkelijk over hun problemen kunnen praten heeft wel het effect dat zij aanzienlijk minder snel zelfmoord plegen. Want feitje: mannen plegen twee keer zoveel zelfmoord als vrouwen. Maar zelfmoord is geen mannen probleem en dat moet het ook niet worden. Vrouwen ervaren twee keer zo snel een depressie en mannen plegen twee keer zo snel zelfmoord. Het is geen wedstrijd wie er het zieligst is, maar dat lijkt het wel te worden. Dit soort problemen moeten gelijk aangepakt worden, maar verwacht niet dezelfde uitkomst. Eerlijkheid ligt niet in dat er straks net zoveel depressieve vrouwen als mannen zijn en net zoveel zelfmoorden onder vrouwen als onder mannen. Maar dat dit soort problemen gelijke aandacht krijgen zodat iedereen er wat aan heeft.
@Nathan, dit probleem heeft helemaal geen geslacht. De oorzaak van dit probleem binnen de focus van dit onderzoek is co-rumineren en statistisch gezien, volgens een ander onderzoek, doen meisjes dit meer dan jongens. Dat is een simpele statistische meting. Jammer genoeg staat er niet bij wat de verhouding is.
Volgens de beschrijving van dit artikel wordt dit co-ruminatie-effect onderzocht om te bepalen hoe hierin effectief maar niet invasief ingegrepen kan worden binnen een hoge risicogroep. Wederom een beslissing simpelweg gebaseerd op de omvang van het probleem en op meetbaar gedrag wat hoogefrequent binnen deze groep voorkomt, zodat de uiteindelijke “tools” wederom meetbare effecten op de meerderheid van de groep zullen hebben.
Ongeacht verdere gelijkwaardigheid zijn er wel degelijk meetbare en verschillende patronen te ontdekken in gedrag van meisjes en jongens, ongeacht of dit nu door natuur of cultuur komt. Statistieken zijn abstract, de begrippen algemeen, maar dat iets niet op microniveau van toepassing is betekent niet dat dit niet op macroniveau behulpzaam kan zijn.
Hetzelfde zou van toepassing zijn op de zelfdodingstatistieken tussen mannen en vrouwen. Er is heus niets mis met een onderzoek wat dit verschil probeert te onderzoeken en de frequentie te reduceren. Een van de stappen daarin is onvermijdelijk onderzoeken waar dit verschil in de eerste plaats vandaan komt, welke factoren deze dubbele frequentie veroorzaken.
Een van deze factoren bijvoorbeeld is de methode, mannen kiezen vaker voor een “hardere” aanpak dan vrouwen en de getallen waar u naar verwijst zijn de “succesvolle” gevallen. Het zou verlichtend zijn voor dit onderwerp om deze cijfers van succesvolle pogingen per geslacht te vergelijken met de frequentie van totale pogingen per geslacht en methoden per geslacht. Dat is geen geslacht toekennen, dat is simpelweg onderzoek.
@S.Heikamp,
Mijn commentaar betreft de bijgeplaatste illustratie, die in flagrante tegenspraak is met het beschreven onderwerp. Een gezellige vriendinnenenscenering waarin de personages met hun ‘conversatie’ ofwel dissociëren of de tekst belachelijk maken.
In beide gevallen zoals gezegd misplaatst. Waarom een dermate serieus artikel en vooral dermate serieus onderzoek en werk, ondersteund met een illustratie die kant noch wal raakt?
Ik kan me niet voorstellen dat de inhoudelijk verantwoordelijke voor deze interventiestudie hiermee gelukkig is, laat staan de participanten die voor dit onderzoek benaderd worden en de studenten van de HR, die hiervan hadden moeten leren.
@J.S.M. Steens
Ik zie mijn uitleg op uw vervolgvraag niet meer, te kritisch?; daarover stond niets in de spelregels!
Misschien moet ‘profielen’ die dan aanpassen.
Ik doe een suggestie:
spelregel 11 Alleen lovend commentaar wordt op prijs gesteld.
Hi Stephan,
We hebben alle reacties die jij hebt geplaatst goedgekeurd en niets verwijderd.
Wat ben je precies kwijt?
Grts Tosca
Hoofdredacteur Profielen
dit:
Mijn commentaar betrof maar de bijgeplaatste illustratie, die in flagrante tegenspraak is met het beschreven onderwerp. Een gezellige vriendinnenenscenering waarin de personages met hun ‘conversatie’ ofwel dissociëren of de tekst belachelijk maken.
In beide gevallen zoals gezegd misplaatst. Waarom een dermate serieus artikel en vooral dermate serieus onderzoek en werk, ondersteund met een illustratie die kant noch wal raakt?
Ik kan me niet voorstellen dat de inhoudelijk verantwoordelijke voor deze interventiestudie hiermee gelukkig is, laat staan de participanten die voor dit onderzoek benaderd worden en de studenten van de HR, die hiervan hadden moeten leren.
J.S.M. Steens
Ah, oke. Die reactie staat er – als ik kijk in ieder geval – nog tussen.
ik zag hem niet meer op enig moment, misschien de verwerking, een keer is overigens meer dan voldoende hoor,
@Stephan Steens,
Het beschreven onderwerp is dat door co-rumineren de depressieve klachten van de een naar de ander worden overgedragen. Ik citeer uit het artikel, “Vuijk: ‘Deze gesprekken tussen meisjes zien er gezond en gezellig uit, alsof ze steun hebben aan elkaar, maar eigenlijk praten ze elkaar de put in door hun negatieve gevoelens over een probleem maar te blijven herhalen en uit te bouwen.”
De foto ziet er ook “gezond en gezellig” uit en is daardoor geenszins misplaatst, zeker in acht houdend dat een foto slechts een momentopname is. Geen van de afgebeelde dames hoeft op dit punt depressief te zijn, slechts klachten te hebben die, wanneer versterkt, tot depressie kunnen leiden. Daarnaast is het nog steeds prima denkbaar dat een van de afgebeelde dames (degene die als eerste “spreekt” zou de aanwijsbare kandidaat zijn) reeds depressief is.
Depressie is namelijk niet het tegenovergestelde van lachen of van de simpele emotie blijheid. Het is niet simpelweg de emotie verdriet of treurigheid. Het is geenszins het geval dat iemand die fundamenteel depressief is niet in staat is om oprecht te lachen, of niet in staat is om in gezelschap te lachen om de depressie te maskeren. Om even terug te komen op het voorbeeld van Nathan en de zelfdoding, zijn er meer dan genoeg anecdotes waarbij iemand een eind aan zijn/haar eigen leven heeft gemaakt en de omgeving niets door had van de onderliggende problematiek, omdat de persoon zich in gezelschap ogenschijnlijk normaal gedroeg.