Lieve Tosca, hoe werkt dat met genderneutrale aanspreekvormen?
Lieve Tosca,
Ik zie in een artikel van jullie dat de Hogeschool Rotterdam zich niet wil committeren aan het gebruik van genderneutrale voornaamwoorden. Ik vind dat jammer en wil het dan in ieder geval in mijn persoonlijke communicatie gaan doen. Alleen weet ik niet zo goed hoe het moet: alle pogingen tot nu toe voelen erg gekunsteld. Hoe doe ik het goed?
Lfs,
Hullie
Lieve Hullie,
Je bent niet de enige die op het artikel reageert. Voor wie het gemist heeft: De centrale medezeggenschapsraad (cmr) had het college van bestuur (cvb) voorgesteld studenten en werknemers tijdens hun kennismaking met de Hogeschool Rotterdam, bijvoorbeeld bij studiekeuze- of sollicitatiegesprekken, voortaan te vragen naar hun aanspreekvorm. De vraag die medewerkers van de hogeschool zouden stellen was simpel: wil je aangesproken worden met zij, hij, die of hen?
Het college heeft zich erover gebogen en besloten hier geen beleid van te maken. Het gaat de bestuurders te ver om ‘maatschappelijk vooruit te lopen’. Wat ik persoonlijk een bijzonder statement vind, want het is in de maatschappij toch echt al een tijdje aan de gang.
Profielen gebruikt die aanspreektitels bijvoorbeeld al wanneer dat nodig is. Op Coming Out Day publiceerden we interviews met studenten en een van die studenten identificeert zich als non-binair. Hen is nog niet overal uit de kast en wilde daarom anoniem opgevoerd worden. Dat hen nog niet overal uit de kast is, komt doordat medestudenten hen nogal ongemakkelijk doen voelen wanneer het over dit onderwerp gaat.
Uit het interview: ‘Iemand zei onlangs: “Het is heel simpel, of je hebt een piemel en je bent een man, of je hebt een vagina en je bent een vrouw”. Zo zwart-wit denken ze.’ Hen had toen uitgelegd dat het ‘wel wat gecompliceerder’ is, maar kreeg als reactie: ‘Allemaal onzin’.
Ik kan me voorstellen dat je je dan niet meer vrij voelt om over je eigen gender en/of aanspreekvorm te beginnen. En ik denk dat de hogeschool haar rol als opleidingsinstituut voor iedereen zou verstevigen wanneer vanaf het eerste kennismakingsmoment duidelijk is dat je op de HR mag zijn wie je bent. En een van de dingen die daarbij kan helpen is het kiezen van je eigen voornaamwoorden.
Ik snap ook oprecht niet wat erop tegen is: je vraagt het en daarna doe je je best om iemand aan te spreken zoals zij/hij/die/hen het vraagt. Je leert bij een kennismaking ook een naam van een student of collega, hoe is dit anders?
Uit de polls die ik in onze Instagram-stories uitzette liet een kwart van de stemmers weten dat ze mensen naar hun voorkeursaanspreekvorm vroegen. Een derde van de stemmers vindt dat de HR dat ook moet doen bij nieuwe studenten en medewerkers. Het is geen meerderheid, maar wel een begin.
En we hebben het college van bestuur niet nodig om het verschil te maken in contacten met onze studenten of collega’s dus ik waardeer de vraag van Hullie dan ook zeer. Laten we het gewoon gaan doen.
Je vraag ‘hoe doe ik het goed’ kun je op twee manieren uitleggen: sociaal en taalkundig. Om met het eerste te beginnen: iemand vragen naar aanspreekvormen is niet zo moeilijk, je stelt de vraag en je krijgt een antwoord. Als je dit standaard aan iedereen vraagt, voorkom je meteen dat het ongemakkelijk wordt.
Als het antwoord ‘zij’ of ‘hij’ is, is dat taalkundig lekker makkelijk: hoe het werkt met mannelijke en vrouwelijke verwijswoorden hebben we allemaal op school geleerd. Hoe we neutrale/onzijdige verwijswoorden gebruiken is nieuw. Wij hebben er als redactie op moeten puzzelen en soms roept het weerstand op omdat we constructies gebruiken die niet helemaal lekker lopen, maar we doen het toch. Transgender Info Nederland heeft een superhandige gids geschreven die ik iedereen die met deze taalkwestie worstelt kan aanraden.
Laten we het voortouw nemen in onze contacten met studenten en collega’s, dan gaat de hogeschool mee in maatschappelijke trend zonder dat ook maar een bestuurder het daarmee eens hoeft te zijn.
Heb je vragen over genderneutrale taal, mail me dan vooral dan zoeken we het samen uit.
Lfs,
Tosca
Een Hen is een Haan…
Ja, sommige voornaamwoorden zijn taalkundig wat bijzonder. Maar wat had je dan verwacht van een taal die is gevormd in een samenleving als de onze? Een samenleving waarbij alle woorden voor zwarte mensen beladen zijn, waarbij alle woorden voor homo’s beladen zijn en waarbij we vooral weten hoe we een vrouw moeten uitschelden, maar niet snappen hoe je een man moet uitschelden?
Slet, bitch, hoer, trut, kutwijf, sloerie, graftak, etc.
Voor een man komen we niet verder dan lul, eikel of klootzak. En als je dacht dat ik flikker vergeten was: realiseer je dan dat die niet naar mannen in het algemeen bedoeld is.
Onze taal is bepaald door hoofdzakelijk witte, heteroseksuele mannen in een wereld van onderdrukking. En voordat je in de verdediging schiet: dat betekent niet dat jij, als lezer van deze reactie, een onderdrukker bent. Niemand houdt je verantwoordelijk voor slavernij, het feit dat vrouwen lange tijd niet eens handelingsbekwaam waren, racisme, discriminatie tegenover mensen met een andere geaardheid of wat dan ook.
Waar je wel voor verantwoordelijk wordt gehouden, is hoe je daar nu mee omgaat. Je hebt nu de keuze om te zeggen “de taal heeft nu eenmaal geen voornaamwoord voor genderneutralen” of “laten we een voornaamwoord gebruikelijk maken voor genderneutralen”. Je bent niet verantwoordelijk voor onze gezamenlijke geschiedenis, maar je hebt zeker wel een verantwoordelijkheid naar onze gezamenlijke toekomst.
Dus, mocht je zo’n kleuter zijn zoals ik er de afgelopen week tientallen heb gezien op Twitter en in de reacties van Profielen: laat me je dan in je eigen woorden aanspreken:
Gedraag je als een man en grow some balls, eikel.
@ Robin martijn
Dat is natuurlijk onzin, ik kan erg veel scheldwoorden verzinnen voor mannen..
En ‘ Flikker’ wordt weldegelijk tegen alle mannen gebruikt.
‘ hoofdzakelijk witte, heteroseksuele mannen in een wereld van onderdrukking’ . PARDON?!?!
Lekker bevooroodeeld door politiek en lekker racistisch om te stellen dat dat de reden is voor deze negatieve gedragingen!! Dezelfde gedragingen die in de islamitische wereld en Afrika worden gepleegt is zeker ook een gevolg van die vervloekte Witte mensen/mannen?!?! Ga toch heel snel weg!!
Waarom mag dit geplaatst worden en m ijn opmerking niet TOSCA?!?!?!?! Zeg weer veel! misschien tijd voor mij om aangifte te gaan doen..
Ohw en misschien moeten we eens face to face gaan praten Robert Martijn, Sukkel….
Ik was even een broodje aan het eten en zat niet achter m’n laptop.
Ondertussen is m’n broodje op en staan je reacties online.
Als je aangifte wil doen van pauzerende collega’s: be my guest!
Hoi Jap,
Dank voor je uitvoerige, goed onderbouwde reactie.
Ik vind het jammer te vernemen dat uw mening niet overeenkomt met de mijne. Dat verbaast me, gezien uw vorige opmerkingen, enorm. Ik dacht dat wij meer op 1 lijn zaten. De vorige keren dat wij elkaar troffen, was u namelijk wel ontzettend vriendelijk.
Mocht u aangifte willen doen tegen Tosca of mij: dan heeft u onze gegevens, daar wij onder onze eigen naam reageren. Ik vind het dan ook jammer dat voor u niet hetzelfde geldt. Maar dat maakt niet uit. Ik ga ervan uit dat ik uw naam wel terug zal zien bovenaan de aangifte.
Wat betreft het face to face praten: u bent van harte welkom. Ik zou bij de receptie wel even vragen naar “Robin” Martijn in plaats van “Robert” Martijn, anders wordt het wat verwarrend.
Hoogachtend,
Vanuit mijn ivoren toren,
Robin Martijn
Ik hoop dat het lekker heeft gesmaakt.
De aangifte was meer bedoelt tegen Robin Martijn, met zijn racistische, feitenvrije en aanstootgevende gezwets of de zogenaamde oorzaak van aangegeven gedragingen met koppeling aan ‘onze’ geschiedenis..
Wat ronduit verachtelijk, racistisch en gezwets is.
Voor iemand die het zo belangrijk vindt dat we onze taal beschermen, heeft u wel erg veel lak aan basale grammaticaregels.
@Robin Martijn
Klopt, taal is niet mijn sterkste punt, maar om het moetwillog te gaan verzieken is ook zo wat.
Misschien zitten we meer op een lijn, dat kan. Ik neem echter wel erge aanstoot aan uw racistische.. naja, mening..
Het kan toch niet zo zijn dat u racisme wil uitbannen, om er vervolgens zelf mee op de proppen te komen?
Het frustreert mij enorm dat op deze school en maatschappij een dubbele maat gehanteerd wordt. Racisme en discriminatie mogen alleen naar een bepaald soort mensen met een bepaalde kleur of mening.
Waarom ik niet met mijn volledige naam reageer is omdat ik geen zin heb om ‘gecanceld’ te worden door bijv. Mijn werkgever.
Als we zo graag gelijkheid willen en iedereen willen pleasen.. waarom doe je dan hetzelfde?
Het verbaast mij soms enorm hoe eenzijdig er gekeken wordt naar discriminatie en racisme, zowel als diversiteit. Juist door de mensen die er een grote mond over hebben en op een plek zitten met (relatieve) macht.
@Jap, even een klein detailtje, om te reageren hier moet je ingelogd zijn op het HR netwerk met je HR account. Als jouw werkgever jou zou willen ‘cancellen’ weten ze heus wel wie je bent. Het feit dat dat niet gebeurt, zou je genoeg moeten zeggen.
Een klein beetje minder heftig reageren mag best, niemand is je hier aan het onderdrukken en je reacties komen gewoon door. Die dubbele maat blijkt nergens uit, zeker niet uit het feit dat ik in alle media continu mensen hoor roepen dat ze niets mogen zeggen en geen platform hebben. Ironie ten top.
Toen Profielen een oproep deed aan meer rechtse bloggers, was er kennelijk amper reactie. Niet omdat het niet mag, maar omdat deze mensen bang zijn tegengesproken te worden. Tegenspraak is geen onderdrukking, het is een ander die hun recht op vrije meningsuiting gebruikt op dezelfde wijze dat de spreker dat doet.
Maar weet je, ga gerust eens een keer aangifte doen, in plaats van er over te roepen. Neem een advocaat in de hand. Ik denk dat het een leerzame maar dure ervaring zal zijn.
Betreffende hoe “racistisch” die opmerking zou moeten zijn, Robin Martijn praat expliciet over ‘onze’ taal, dus de Nederlandse. Die taal is niet ontstaan en ontwikkeld in Islamitische of Afrikaanse gebieden door de lokale bevolking daar. Eventueel overeenkomende gedragingen hebben dus geen enkele invloed op de waarheidswaarde van zijn opmerking, die gaat om wat hier gebeurt en gebeurd is, niet ergens anders.
Op geen enkele wijze betekent die opmerking dat dit gedrag beperkt is tot de omschreven groep. Als we een eenvoudiger en minder beladen voorbeeld pakken: b.v. de uitspraak “Alle Heikamps reageren op Profielen” zegt deze uitspraak iets over Heikamps, en zegt deze uitspraak niets over andere mensen die ook op Profielen reageren. Hetzelfde is hier van toepassing, de uitspraak gaat over een eigenschap die de omschreven groep heeft en zegt niets over de aan- of afwezigheid van die eigenschap bij andere groepen.
Je kan betwisten of de uitspraak van Robin Martijn waar is of niet, maar je kan dat niet doen door over andere groepen te praten die mogelijk van hetzelfde schuldig zijn. “Zij doen het ook” is nog steeds geen goed argument voor slecht gedrag.
@ S.Heikamp
Dat was idd een misverstand. Ik dacht dat het niet door kwam omdat het kwetsend zou zijn.
Ik voel mij ook zeker niet onderdrukt. Dat zou ik nooit claimen. En de heftigheid zit erin omdat het vanzelfsprekend lijkt te zijn dat je alleen dit soort dingen kan zeggen over blanke mensen.
Dan heb ik dat verkeerd begrepen, ik begreep eruit dat de gedragingen expliciet toegewezen werden aan een bepaalde identiteit/geschiedenis, in dit geval de blanke, Nederlandse identiteit. En dat zou walgelijk zijn. En nog een opmerking hierover.. als dat zelfde gezegd wordt over andere groepen, met een kleurtje, dan wordt het vaak discriminatie genoemd, of zelf racisme. Maargoed, dat is mijn ervaring.
Trouwens, je kan profielen gewoon zoeken op google en dan kan je ook gewoon reageren, inloggen is geen vereisten.
Ik vind het fijn dat profielen zoveel aandacht besteed aan dit, in mijn ogen, belangrijke onderwerp. Het blijkt maar weer dat er nog onduidelijkheid/onbegrip heerst over dit onderwerp. Ik leg het graag uit aan mensen die hier nog meer over willen weten.
Ik sta voor wat ik heb ingediend bij het CvB en ik hoop dat alsnog de keuze gemaakt wordt dat het klaar is met praten over inclusiever worden, maar dat de HR daadwerkelijk inclusiever wordt!
@Jap, ik doe deze reactie even oningelogd, het kan inderdaad zijn dat ik me daarin vergist heb omdat ik de gewoonte heb Profielen te benaderen via Hint, dus als deze doorkomt heeft het inderdaad niets met HR accounts te maken. Ik was onder de indruk dat reageren hier beperkt was tot HR-medewerkers en studenten. Verder kan je identiteit nog steeds bepaald worden als je ooit hebt gereageerd via het HR netwerk of eduroam maar ik wil daar verder niet op doorhameren.
Ja, ik ben me er van bewust dat wanneer je bepaalde dingen zegt dat er soms “de racisme-kaart” gebruikt wordt. Ik ben daar ook niet blij mee, het is niet intellectueel eerlijk, maar het is ook niet de norm binnen deze discussie. Je kan het probleem niet omkeren en beweren dat iedere aanduiding van racisme een misbruik van het argument betreft, zonder inhoudelijk op het argument in te gaan. Dat is een even slecht argument als hetgene waartegen je terecht ageert.
Hi Totaal niet S Heikamp,
iedereen kan bij ons reageren. Ook externen.
We zien dat dat weinig gebeurt, veel van onze nieuwberichten zijn hyperlokaal en daardoor minder interessant voor buitenstaanders. Overigens lezen we alle reacties voor we ze publiceren om ervoor te zorgen dat de discussie niet gierend escaleert. Of dat vandaag goed is gegaan, is nog maar de vraag. Er zijn behoorlijk wat reacties geplaatst die eigenlijk in strijd zijn met onze eigen spelregels. Iets waar we in de toekomst weer wat scherper op moeten zijn.
Grts Tosca
Hoofdredacteur Profielen
Een hen is geen haan maar een kip. Wat ik wel met Jap eens ben, is dat “hen heeft” een lastige constructie is. Ik zou vanuit taalkundig oogpunt liever zien dat voor genderneutrale mensen het standaard Nederlands meervoud “zij zijn” gebruikt wordt, maar het is niet aan mij om dit te bepalen voor de mensen die de impact ervan voelen.
Ik denk dat we (ikzelf ook wit, hetero, man) er goed aan doen ons niet te bemoeien met wat ons niet aangaat, zoals hoe een ander genoemd wil worden. Meer vrijheid voor een ander, betekent niet per se minder vrijheid voor ons. Ik snap niet waarom genderneutraal taalgebruik als een “last” wordt gezien, want waaruit bestaat die last die je voelt dan precies? Ik voel ‘m niet.
En meer in het algemeen ben ik van mening, dat de witte heteroseksuele man al eeuwen op ieder front vooraan en bovenaan heeft gestaan, zijn leeuwendeel gepakt heeft en de karige restjes overliet aan vrouwen, minderheden en de andere volkeren op de wereld. Het zou op dit moment passend zijn voor ons om een stapje opzij doen zodat die andere groepen, beter laat dan nooit, langszij kunnen komen.
Is dat racistisch of is dat kritische zelfreflectie over de historische positie van je eigen groep op de wereld? Is het racistisch om te zeggen, “bedankt maar wij hebben al meer dan genoeg gehad, nu mogen jullie”?
Eens met Bart, ik vind hen als onderwerp in een zin bijzonder verwarrend, maar als iemand graag wil dat er op die manier over hen gesproken wordt, dan ben ik daar best toe bereid. Je zult het alleen zelden gebruiken in gesprek met de persoon zelf, dan heb je het over jij of u. Is er ook een alternatief voor meneer/mevrouw om iemands aandacht te trekken? ‘Hé, jij’ vind ik vrij onbeleefd, maar ‘mens!’ of ‘persoon!’ hoor ik mezelf ook nog niet roepen….
Kan dan in de spelregels die hieronder staan ook punt 6 aangepast worden? Niet op de persoon spelen?
@Tosca, bedankt voor de verduidelijking :-).
@Bart, dit onderwerp gaat ons echter wel aan. Dit is namelijk niet een onderwerp wat slechts gaat over personen maar over de inrichting van onze maatschappij en het gebruik van onze gemeenschappelijke taal. De Nederlandse taal behoort iedereen toe die haar machtig is en het is niet aan een enkele groep om te bepalen hoe deze gebruikt dient te worden.
Vandaar ook mijn relaas in een ander artikel over het invoeren van een nieuw, gemeenschappelijke onzijdige aanduiding ipv het “hen”. Dit woord wordt op totaal oneigenlijke wijze op een manier gebruikt die uit het Engels komt, wat tot “Nederlandse” zinnen leidt die niet overeenkomen met hoe deze taal ons is aangeleerd. Het resultaat is krampachtig en ongemakkelijk.
Het is belangrijk niet te onderschatten dat taalgebruik een relatie heeft tot persoonlijke identiteiten, specifiek die van de Nederlandse identiteit en daarmee dus iedereen die zichzelf identificeert als Nederlander. Het tornen aan het bestaand taalgebruik staat gelijk aan het tornen aan deze identiteit. Het zou even intolerabel zijn als we opeens de Engelse grammaticaregels moesten overnemen of massaal Engels moesten spreken. Dit is een kwantitatief, geen kwalitatief verschil.
Een tegenwerping, die natuurlijk waar is, is dat taal veranderlijk is, maar deze veranderlijkheden gebeuren spontaan en natuurlijk omdat ze taalgebruik toegankelijker maken voor degenen die het gebruiken. De overgang in het gebruik heeft een bepaalde taalkundige logica, ondanks dat deze verandering formeel “fout” kan zijn. Het gebruik van “hen” in een enkelvoudsvorm maakt taalgebruik niet toegankelijker, het maakt het slechts ingewikkelder. Daarom roept dit weerstand op.
Hier zit ook het kernverschil tussen het introduceren van een nieuw onzijdig woord en het uit gebruik trekken van een bestaand woord: met nieuwe woorden wordt een taal expressiever en rijker, we voegen continu nieuwe woorden toe aan onze taal om nieuwe situaties te duiden. Je moet nog steeds een nieuw woord leren maar dit nieuwe woord geeft je toegang tot een nieuwe verwijzingswereld, ZONDER dat dit de oude aantast en dus ook zonder dat dit de bestaande identiteiten raakt.
Tenslotte nog een antwoord op je vraag zoals je die nu stelt: ja, dat is discriminerend. Er is een verschil tussen kritisch kijken naar je eigen voordelen en de situatie gelijk willen trekken, en diezelfde feiten willen gebruiken om de situatie de andere richting op scheef te trekken. Daarmee creëer je net zo hard ongelijkheid en die ongelijkheid komt op de schouders te liggen van een groep die niet verantwoordelijk is voor de situatie zoals die historisch is ontstaan.
Stellen dat “de witte heteroseksuele man” niet langer mee mag doen aan deze discussie is niet alleen een slechte oplossing, het is ook nog een gigantisch slechte methode om die groep te overtuigen aan dit proces mee te werken. Als het waar is dat deze groep alle macht in handen heeft, is het ook waar dat je deze groep nodig hebt om verandering teweeg te brengen.
Dat doe je niet door een vreemd beurten-systeem van marginalisatie maar door te praten over hun belangen, deze te erkennen, en een situatie te creëren waarbij de belangen van alle partijen tot een gezamelijk recht komen.