Het lijkt misschien makkelijker om al die kleine vakken tot een geheel te smeden. Maar eenmaal ingevoerd valt zo’n groot blok ondanks de goeie bedoelingen vaak toch weer in kleine stukjes uiteen. ‘Vergroot’ alleen als het logisch en noodzakelijk is, betoogt Mark Smit.

Veel opleidingen zijn bezig met het vergroten van onderwijsonderdelen. Soms tot hele semesters of studiejaren. Dit vanuit de gedachte dat versnippering van een curriculum in allemaal kleine stukjes niet werkt, omdat het veel tijd kost, er concurrentie tussen vakken bestaat en dat per vak te weinig docenten betrokken zijn, wat het systeem kwetsbaar maakt.

Die basisgedachte lijkt prima te passen in het streven naar doordachte eenvoud. ‘Less is more’, tenslotte. Mits verstandig toegepast dan, want het vergroten van onderdelen heeft als levensgroot risico dat de interne complexiteit juist toeneemt.

Een grote onderwijsmodule is per definitie lastiger te organiseren dan een kleine. Je hebt er een groter team van docenten voor nodig. Die moeten met elkaar op een lijn zien te komen. Er moet worden overlegd. Er moet meer worden vastgelegd. Er ontstaan verschillen in inzicht.

Voor docenten die bijna volledige autonomie in de planning, uitvoering en toetsing van hun vak gewend waren, is het een enorme opgave om die autonomie op te geven. Dat is een leerproces dat soms ook te veel gevraagd is.

Vaak komen er dan kristallisatieprocessen op gang: in het ontwerp was een fluïde samenhang voorzien, waarin het onderwijs in gezamenlijkheid zou worden vormgegeven, zodat alles mooi op elkaar afgestemd zou blijven en er echte integratie zou ontstaan. Maar al snel ontstaan er nieuwe onderverdelingen, uitgevoerd door subteams of individuele docenten.

Integraal toetsen van een grote eenheid blijkt toch wel erg ingewikkeld, dus de toets wordt in stukjes geknipt, uitgevoerd door aparte docenten. Feitelijk zijn het losse deeltoetsen die apart worden geadministreerd en misschien zelfs kunnen worden herkanst. Alleen op papier is het één toets. Voor studenten voelt het nog even versnipperd als daarvoor.

Nog voordat het team het productief samenwerken en slim integreren onder de knie heeft, is de noodzaak hiertoe weggeorganiseerd.

Ik vermoed dat er een optimum bestaat voor de grootte van een onderwijseenheid. In de eerste jaren ligt dat optimum lager dan in de hogere. Zijn de eenheden te klein, dan krijg je versnippering, eilandjes en concurrentie. Zijn ze te groot, dan worden ze onorganiseerbaar en ontstaat interne versnippering.

Een opleidingsteam kan gaandeweg leren om met grotere onderwijseenheden om te gaan. Maar radicale vernieuwingen, waarbij zowel de structuur als de organisatiecultuur ingrijpend veranderen, zijn moeilijk en riskant. Het is een proces van jaren. En misschien is geen enkele opleiding in staat om onderwijseenheden van 60 EC écht geïntegreerd te organiseren. Omdat het gewoon te complex is. En omdat het misschien gewoon niet hoeft.

Vergroten van onderwijsonderdelen moet geen doel op zich zijn. Je moet het doen als het klopt met wat je wilt bewerkstelligen. Beroepstaken die je wilt aanleren zijn mogelijk zó groot, dat je er een onvermijdelijk lange periode voor nodig hebt. Of: de onderwerpen die je wilt integreren, zijn zó met elkaar vervlochten dat je ze simpelweg niet los aan kúnt bieden. Integratie is dan logisch en onvermijdelijk. Studenten en docenten begrijpen de noodzaak en nemen de toegenomen complexiteit voor lief.

In andere gevallen krijg je vanzelf schijnvereenvoudiging, en geen doordachte eenvoud.

Tekst: Mark Smit
Redactie: Olmo Linthorst
Illustratie: Marit Breuker

Meer blogs van Mark Smit

• Op zoek naar de essentie #1 – Te veel studenten zakken door onze angst dat ze onterecht slagen
• Op zoek naar de essentie #2 – Als een vak niet past, moet je het schrappen
• Op zoek naar de essentie #3 – Mag onderwijs soms ook leuk zijn?
• Op zoek naar de essentie #4 – Kan het een onsje minder met die volgepropte programma’s?
• Op zoek naar de essentie #5 – Waarom laten we studenten van die lange verslagen schrijven?
• Op zoek naar de essentie #6: Leerdoelenjungle en rubrics-terreur, wie snapt het nog?
• Op zoek naar de essentie #7: Hoeveel dwangmatige feedback kan een mens verwerken?
• Op zoek naar de essentie #8: Wie leest die giga-cursuswijzers eigenlijk?
• Op zoek naar de essentie #9: Laat roostersysteem en LMS niet het onderwijs dicteren
• Op zoek naar de essentie #10: Vind je het gek dat studenten zoveel moeten herkansen?
• Op zoek naar de essentie #11: Hoe zou je het zelf vinden om op al je werk schriftelijk te reflecteren?
• Op zoek naar de essentie #12: Je mag meer dan je denkt!
• Op zoek naar de essentie #13: Blind volgen van methodes is garantie voor tegenvaller
• Op zoek naar de essentie #14: Overbodige centralisatie – kunnen we niet beter zelf leren sturen?
• Op zoek naar de essentie #15: Grote cursussen maken het onderwijs ingewikkelder
• Op zoek naar de essentie #16: Hoe kwetsbaar kun je een programma maken?