Op zoek naar de essentie #8: Wie leest die giga-cursuswijzers eigenlijk?
6 September 2023
Professionaliteit, kwaliteit en verantwoordingsplicht zouden elkaar prachtig kunnen versterken. In de praktijk zitten ze elkaar vaak lelijk in de weg. Dikke cursus- of modulewijzers zijn hiervan een illustratie. Als je niet kort en bondig de kern van je eigen lessen kunt samenvatten, ga dan liever terug naar de tekentafel.
Het vaak door docenten zelfbedachte beeld is dat een dikke cursuswijzer symbool staat voor goed doordacht onderwijs. Dat het studenten helpt te begrijpen wat ze te wachten staat en wat er van hen verwacht wordt. En dat het accrediterende instanties het vertrouwen geeft dat het wel goed zit met het onderwijs bij deze opleiding.
Geen van deze vermoedens is waar. Diepgaande begripsvorming over het cursusonderwerp gebeurt tijdens de lessen, de opdrachten, de feedbacksessies en de begeleiding in een slim vormgegeven, maar interactief en met de praktijk meebewegend proces tussen docent en studenten. Niet door het lezen van dikke cursuswijzers.
In de praktijk is het voorgenomen onderwijs, zoals in de cursuswijzer zo minutieus beschreven, altijd anders dan het uiteindelijk uitgevoerde en ervaren onderwijs. Dat weet ook elke visitatiecommissie.
Studenten willen vooraf maar een paar dingen weten: Waar gaat het ongeveer over, wanneer moet ik verschijnen, waar kan ik de studie-informatie vinden en hoe word ik ongeveer getoetst. ‘Ongeveer’ is hier een belangrijk woord. De student gaat er – terecht – vanuit dat de rest van de informatie tijdens de lessen, wanneer het aan de orde is, tot je zal komen. Niet veel eerder, niet te laat.
Hier zit de sleutel voor doordachte eenvoud bij het maken van cursuswijzers en het geven van gedetailleerdere informatie tijdens de rit: leef je in in wat de student per fase nodig heeft en lever precies díe informatie. Dat vergt wat planning en inlevingsvermogen, maar het voorkomt cognitieve overbelasting en overbodig werk.
Natuurlijk is het niet verboden om de cursus voor jezelf en voor je collega’s wat gedetailleerder uit te schrijven. Effectief voorbereiden van lessen en opdrachten vergt meer voorkennis dan het volgen ervan.
Maar ook hier geldt de regel van de doordachte eenvoud: als je niet kort en bondig aan je collega’s kunt uitleggen wat de essentie is, dan heb je die kennelijk nog niet helder.
Nog niet doordacht genoeg, dus. Terug naar de tekentafel.
‘Een cursuswijzer helpt volgens mij echt wel om je onderwijs beter te doordenken. Zoals schrijven wat je denkt altijd helpt om beter na te denken. Wat er volgens mij vaak misgaat bij cursuswijzers is dat onduidelijk is wie de lezer is en met welk doel die de cursuswijzer wil lezen. Voor een student moet daarin andere informatie staan dan voor collega’s die het onderwijs uitvoeren, of voor beleidsmakers, examencommissies of accreditatiecommissies. Overigens is mijn ervaring dat er nauwelijks studenten zijn die een cursuswijzer opzoeken in het LMS, die gaan lezen en mij dan daarover vragen stellen. Voor studenten kun je je cursus beter samenvatten in een flyer.’
Peter van Waart, hoofddocent CMI
‘Los van onze wettelijke verplichtingen met betrekking tot de informatie waar een student recht op heeft (WHW 7.13), moet een cursusontwerp houvast bieden (in ieder geval voor de lerende, maar als je met grote teams werkt zeker ook voor de onderwijzende partij). Een dikke cursushandleiding is niet synoniem voor houvast. En daar gaat het vaak fout. In een van de teams waar ik ooit werkte was een standaard uitdrukking “RTFM!” (read the f*cking manual!). Maar het bleek dat niemand de f*cking manual volgde en dat de f*cking manual vooral een excuus was om niet met elkaar te hoeven praten over hoe lastig het is om samen les te geven. Als docententeam moet je met elkaar een “plan” hebben en samenwerken op dat plan. En: “Everyone has a plan until they get smacked in the face.”’
Ernst Phaff, hoofddocent HRBS
Tekst: Mark Smit
Redactie: Olmo Linthorst
Illustratie: Marit Breuker
Meer blogs van Mark Smit
- Op zoek naar de essentie #1 – Te veel studenten zakken door onze angst dat ze onterecht slagen
- Op zoek naar de essentie #2 – Als een vak niet past, moet je het schrappen
- Op zoek naar de essentie #3 – Mag onderwijs soms ook leuk zijn?
- Op zoek naar de essentie #4 – Kan het een onsje minder met die volgepropte programma’s?
- Op zoek naar de essentie #5 – Waarom laten we studenten van die lange verslagen schrijven?
- Op zoek naar de essentie #6: Leerdoelenjungle en rubrics-terreur, wie snapt het nog?
- Op zoek naar de essentie #7: Hoeveel dwangmatige feedback kan een mens verwerken?
- Op zoek naar de essentie #8: Wie leest die giga-cursuswijzers eigenlijk?
- Op zoek naar de essentie #9: Laat roostersysteem en LMS niet het onderwijs dicteren
- Op zoek naar de essentie #10: Vind je het gek dat studenten zoveel moeten herkansen?
- Op zoek naar de essentie #11: Hoe zou je het zelf vinden om op al je werk schriftelijk te reflecteren?
- Op zoek naar de essentie #12: Je mag meer dan je denkt!
- Op zoek naar de essentie #13: Blind volgen van methodes is garantie voor tegenvaller
- Op zoek naar de essentie #14: Overbodige centralisatie – kunnen we niet beter zelf leren sturen?
- Op zoek naar de essentie #15: Grote cursussen maken het onderwijs ingewikkelder
- Op zoek naar de essentie #16: Hoe kwetsbaar kun je een programma maken?
Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?
Toen ik 5 jaar geleden als docent binnenkwam, werd mij verteld dat een cursuswijzer ook een juridisch document is; Wanneer een student naar een soortgelijke opleiding bij een andere hogeschool overstapt, dienen de cursuswijzers voldoende informatie te bevatten voor de andere opleiding om een makkelijke conversie te doen.
Het nadeel was inderdaad dat het gedrochten van boekwerken waren, waarbij de studenten (en niet zelden docenten) in verdwaalden. Het is dus een goede zaak dat dit de afgelopen jaren onder de aandacht is gekomen.
Blijft echter wel mijn vraag hoe het dan zit met het juridische aspect?
Ik word geprikkeld door het RTFM-excuus en het woord “verantwoordingsplicht”. Veelzeggend, en in mijn ogen gevaarlijker dan een te dikke cursuswijzer. Misschien ligt mijn lat te hoog, maar nieuwsgierigheid naar ervaring van studenten, impact en alternatieven moet een onderliggende, gedeelde drijfveer zijn. Als die ontbreekt verzandt je inderdaad in bureaucratische processen en ‘veilige’ eilandjes. Destijds mijn trigger om het Hoger Onderwijs vaarwel te zeggen.
Ik las zelf wel altijd de cursuswijzers. Ik vond het altijd prettig om te weten wat ik kon verwachten van een cursus. Ook gingen een paar docenten ervanuit dat je de cursuswijzer al van tevoren gelezen had. Wat voor mij een doorn in het oog was, was dat de cursuswijzer altijd twee weken voor aanvang van de cursus op N@tschool (nu dus Brightspace) moest staan, en ik er soms in week 1 of 2 nog steeds om moest zeuren terwijl ik in week 10 altijd de tijd had om die cursuswijzers te leren.
En juist dan is het leuk als je docent er in de eerste lesweek al vanuit gaat dat je een cursuswijzer hebt gelezen die nog niet eens beschikbaar was…
@Tom, waarom denk je dat een juridisch document ook niet gewoon kort en krachtig kan zijn?
Mooi voorbeeld is een (moderne) verkeersboete. 1A4 met alle informatie. Goed gebruik van schriften (bold, italic etc), kleuren, icoontjes en plaatsing van tekst. Kort, overzichtelijk en duidelijk.