Geef studenten een opdracht die je als student zelf ook had willen doen. Breng wat lucht in het curriculum. Voor de meeste studenten is meer in het leven dan leren alleen, betoogt Mark Smit in zijn derde blog over de essentie van goed onderwijs.

Onderwijs is een serieuze zaak. Het is ook nogal wat… jonge mensen voorzien van een waardevolle basis om iets nuttigs in de wereld te gaan doen. Ga er maar aanstaan. De druk is hoog, ook vanuit examencommissies en accrediterende instanties.

Jammer genoeg leidt al dat serieuze gedoe lang niet altijd tot het gewenste effect. Jong zijn betekent ook dat er allerlei andere dingen belangrijk zijn die niet per se met de opleiding te maken hebben. En dan heb je al minstens dertien jaar schoolbanken achter de rug – met mooie maar ook minder mooie herinneringen en ervaringen. Die neem je allemaal mee.

We moeten ook niet vergeten dat de hele dag nieuwe dingen leren bijzonder veel energie kost. Wie denkt dat leerlingen/studenten acht uur per dag, veertig uur per week ‘aan kunnen staan’ om nieuwe kennis tot zich te nemen en nieuwe vaardigheden aan te leren, heeft het goed mis. Ga even bij jezelf te rade: lukt het je echt om op elk moment van de dag in de leerstand te staan, steeds te moeten bedenken wat je volgende stap gaat zijn, steeds het juiste te doen als voorbereiding op een toets die je nog nooit eerder gedan hebt? Ik denk het niet. Toch is dat wat we impliciet van studenten verwachten: altijd aanstaan, altijd serieus met de studie bezig zijn.

Ik pleit voor meer geduld en meer lucht. Leren gebeurt niet ineens, het is onmogelijk om meteen het effect te zien van wat we in de klas behandelen. Elke docent die anders beweert, overschat zichzelf. Wanneer een klas actief aan het werk is, is dat nog geen garantie dat er geleerd wordt. Pas veel later, als studenten meer hebben geoefend in verschillende contexten, kun je zeggen wat er is blijven hangen. Je bent ook niet de enige factor in het leren geweest: ook de docent na jou, de stagebegeleider, een medestudent, een eigen ervaring en wie weet welke andere factor er nog meer heeft meegespeeld. We zouden ons werk wat meer moeten relativeren en wat meer ruimte moeten geven aan het toeval. De tijd wat meer het werk laten doen. Laisser-faire, maar wel in een rijke context. Want uiteindelijk heeft werkplezier, motivatie, het gevoel van verbondenheid, vrijheid, veiligheid om te experimenteren en het gevoel iets nuttigs te doen voor jezelf en de wereld, altijd zijn oorsprong in het programma en de uitvoering ervan door docenten.

Waarom mag onderwijs niet gewoon ‘leuk’ en ‘aantrekkelijk’ zijn? Een opdracht die je zelf als student ook wel had willen doen, een klaslokaal waarin je zelf ook wel een dag in had willen verblijven, een voorbeeld dat grappig is, maar wel aan het denken zet?

Dit is geen pleidooi voor het geforceerd ‘leuk’ maken van elke studentervaring en het uit de weg gaan van elke negatieve ervaring. Het moet ook af en toe schuren, je moet leren om moeilijke dingen te overwinnen en om complexe, niet per se ‘leuke’ problemen aan te pakken. Maar laten we het serieuze, zware, moeilijke niet als uitgangspunt en als grondtoon nemen. Waarom zou je niet iets meer je best doen om je modulewijzer toegankelijk en aantrekkelijk te maken? Waarom zou je beoordelingscriteria niet wat meer in voor de student begrijpelijke taal opstellen? Waarom zou je een opdracht niet net iets meer naar de belevingswereld van de student toeschrijven? En waarom zou je aan het begin van de studie niet gewoon beginnen met een leuke – maar evengoed veelbetekenende en waardevolle opdracht of lessenserie?

Vooral: relativeer je rol in het leven van een student. Je bent bij lange na niet het enige kanaal, de enige bron van de ontwikkeling van de student. Zelfs niet als het gaat over het vak dat je geeft.

‘Spelen met je toekomstige beroep’
‘Graag meer plezier op school! Bij de lerarenopleiding gezondheidszorg en welzijn hebben we drama geïntroduceerd, Professional Performance. Studenten spelen met behulp van theatertechnieken op een creatieve manier met hoe zij zijn als leraar. Dat is indrukwekkend, soms ontroerend en vooral vaak heel leuk! Daarnaast geeft het een onderbreking van het volle en snelle ritme van school en is er ruimte om, met lol en ontspanning, te dóén waar je anders alleen over leest en praat.’
Monique van den Heuvel, hoofddocent IvG

‘Moeilijk om in belevingswereld van student te verplaatsen’
‘Zelf heb ik geleerd dat je moet aansluiten bij de belevingswereld van de lerende om de kans te vergroten dat die nieuwe kennis integreert. Wat jammer is het dan dat het zo moeilijk is om je eigen perspectief los te laten en werkelijk vanuit de beleving van de student naar het onderwijs te kijken. Literatuur over participatief ontwerpen vertelt ons dat het betrekken van eindgebruikers in het ontwerpproces tot een passender eindresultaat leidt. Wordt het niet eens tijd voor studentenzetels in een curriculumcommissie?’
Peter van Waart, hoofddocent CMI

Meer blogs van Mark Smit

• Op zoek naar de essentie #1 – Te veel studenten zakken door onze angst dat ze onterecht slagen
• Op zoek naar de essentie #2 – Als een vak niet past, moet je het schrappen
• Op zoek naar de essentie #3 – Mag onderwijs soms ook leuk zijn?
• Op zoek naar de essentie #4 – Kan het een onsje minder met die volgepropte programma’s?
• Op zoek naar de essentie #5 – Waarom laten we studenten van die lange verslagen schrijven?
• Op zoek naar de essentie #6: Leerdoelenjungle en rubrics-terreur, wie snapt het nog?
• Op zoek naar de essentie #7: Hoeveel dwangmatige feedback kan een mens verwerken?
• Op zoek naar de essentie #8: Wie leest die giga-cursuswijzers eigenlijk?
• Op zoek naar de essentie #9: Laat roostersysteem en LMS niet het onderwijs dicteren
• Op zoek naar de essentie #10: Vind je het gek dat studenten zoveel moeten herkansen?
• Op zoek naar de essentie #11: Hoe zou je het zelf vinden om op al je werk schriftelijk te reflecteren?
• Op zoek naar de essentie #12: Je mag meer dan je denkt!
• Op zoek naar de essentie #13: Blind volgen van methodes is garantie voor tegenvaller
• Op zoek naar de essentie #14: Overbodige centralisatie – kunnen we niet beter zelf leren sturen?
• Op zoek naar de essentie #15: Grote cursussen maken het onderwijs ingewikkelder
• Op zoek naar de essentie #16: Hoe kwetsbaar kun je een programma maken?

Tekst: Mark Smit
Illustratie: Marit Breuker
Redactie & reacties: Olmo Linthorst

Profielen, het onafhankelijke nieuwsmedium van de Hogeschool Rotterdam, deelt wekelijks artikelen op Linkedin. Ben jij onze nieuwe connectie?