Ga direct naar inhoud
Profielen | Profielen translated
13 oktober 2024

Zwart logo Profielen

Onafhankelijk nieuws van de Hogeschool Rotterdam

Opinie

Op zoek naar de essentie #17: Waarom het onderwijs reorganiseren als de cultuur het probleem is?

22 November 2023

In een serie blogs voor Profielen gaat hoofddocent Mark Smit op zoek naar de essentie van goed onderwijs. Niet met elke hype meedoen, niet elke vernieuwing omarmen, maar ‘doordachte eenvoud’, zoals hij het noemt. Lees meer over Mark en zijn motivatie om deze reeks blogs te schrijven.

Veranderingen in het onderwijs worden vaak ‘afgedwongen’ met veranderingen in de organisatie of met een nieuw curriculum. Maar als je dat doet met dezelfde collega’s, die hetzelfde kunnen, hetzelfde denken en zich hetzelfde gedragen, dan is de kans op succes klein, aldus Mark Smit.

Wil je echt wat veranderen en verbeteren, dan moet je iets doen aan de cultuur en aan de vaardigheden van de docenten die het onderwijs gaan uitvoeren. En het goede nieuws is: misschien hoef je de structuur helemaal niet aan te passen, en geeft het anders omgaan met studenten, met elkaar en met de lesstof al genoeg verbetering.

Een nieuw curriculum en nieuwe onderwijsorganisatie kunnen er indrukwekkend uitzien op papier. Kleurige schema’s, nauwkeurige beschrijvingen van onderwijsonderdelen en leerlijnen, gestructureerde leerdoelen, leeruitkomsten en competenties. Alles degelijk verantwoord en gebaseerd op betrouwbare bronnen.

Maar of het ook een succes wordt, hangt toch vooral af van de manier waarop docenten het in de dagelijks praktijk uitvoeren. Hoe mooi en verantwoord de structuur ook is, als docenten het niet kunnen of willen, dan doe je uiteindelijk toch weer hetzelfde als je altijd al deed. Dan heeft De Grote Verbouwing vooral veel tijd en inspanning gekost. Terwijl bekend is dat veruit de belangrijkste factor in de onderwijskwaliteit en het studiesucces de kwaliteit van de docenten is.

Het lijkt zo logisch: als er wat misgaat, los dat dan in eerste instantie op met beter (leren) lesgeven. En zorg voor een betere sfeer in de school of opleiding. Veiliger, prettiger, motiverender, uitdagender …  Pas als dat allemaal niet lukt kun je eens fundamenteel aan het programma gaan sleutelen.

Dat klinkt natuurlijk makkelijker dan het is. Beter leren lesgeven behelst een hele hoop en vergt een tijdsinvestering van alle docenten. Je moet af en toe op cursus, hier en daar een artikel of een boek lezen en je zult er wat studiedagen voor moeten inruimen. En aan tijd is in een niet zo goed draaiende opleiding nou juist chronisch gebrek. Maar die tijd heb je toch ook nodig voor het doorvoeren van grote curriculumveranderingen?

Het veranderen van een niet-productieve opleidingscultuur is niet eenvoudig. Maar het maken van kleine stappen daarin is makkelijker. Duidelijkere afspraken over hoe je met en over studenten en elkaar praat. Elkaar niet afvallen tegenover studenten. Leren luisteren naar kritische opmerkingen van studenten en erop doorvragen, in plaats van direct in de verdediging te schieten. De menselijke maat hanteren als het gaat om gevoelige beslissingen voor studenten. Gewoon een beetje geduld en begrip tonen. Om er maar een paar te noemen. Het hoeft niet allemaal tegelijk. Want kleine veranderingen kunnen een kiem zijn voor grotere.

Waarom wordt er dan toch zo snel gegrepen naar het paardenmiddel van de organisatieverandering? Misschien wel omdat die meer houvast geeft: je kunt het plannen, je kunt het in schema’s vatten, je kunt er een projectleider opzetten.

Beter leren lesgeven en je opleidingscultuur verbeteren is veel minder organiseerbaar en planbaar. En je ziet niet meteen resultaat; het is een organisch groeiproces waar je het steeds weer met elkaar over moet hebben.

Maar de kans op succes is groter, en de inspanningen op de lange termijn zijn kleiner.

Tekst: Mark Smit
Redactie: Olmo Linthorst
Illustratie: Marit Breuker

Meer blogs van Mark Smit

Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief!

Reacties

Laat een reactie achter

7 Responses to Op zoek naar de essentie #17: Waarom het onderwijs reorganiseren als de cultuur het probleem is?

  1. De menselijke maat: startend bij het individu (de leraar/collega binnen het docententeam) binnen de collectieve mentale programmering van de opleiding (vrij naar Hofstede, Hofstede & Minkov, 2016)? Daar zeg ik “ja” tegen.

  2. Dit is weer zo’n goede blog. Volgens mij de laatste, of niet?
    Bedankt voor alle zeer nuttige ideeën, Mark. Het heeft me echt aan het nadenken gezet.

  3. Mooi verwoord. En ook een opluchting: de boel hoeft niet volledig op de schop om toch iets (of juist iets) voor elkaar te krijgen!

  4. Eens, en toch denk ik dat je ook op het veranderen van cultuur prima een projectleider kunt zetten. Alleen dan wel iemand met veel mensenkennis, relativeringsvermogen, doortastendheid en vooral ook doorzettingsvermogen. En dat hebben niet alle leidinggevenden of projectleiders. Want je moet toch met het team aan de slag om het concreet te maken, en dan helpt het als iemand de leiding daarin neemt. Denk ik dan.

  5. @Mark, wat een goed betoog! Zó waar, zo simpel te lezen, maar ondertussen zo lastig te realiseren. Het is in de kern een krachtig pleidooi voor de pedagogiek. Want dat is waar je eigenlijk toe oproept. ‘Tijd voor Pedagogiek’ zegt Biesta (2018). Ik zeg: Tijd voor pedagogiek, kennis over je vakdomein én kennis over leren. Kortom de pedagogical content knowledge, oftewel PCK. Deze term, gemunt door Lee Shulman (1986) wordt door de Expertisekring Onderwijskwaliteit en leiderschap weer tot leven gebracht. Interesse om aan te sluiten? Laat het me weten.

Spelregels

De redactie waardeert het als je onder je eigen naam reageert.

  1. Comments worden door de redactie gemodereerd. 's Avonds en in het weekend gebeurt dat niet standaard, en kan het dus langer duren voor je opmerking online komt.
  2. Houd het netjes, beschaafd, vriendelijk en respectvol. Niet vloeken of schelden.
  3. Dwaal niet af van het onderwerp (blijf ‘on topic’).
  4. Wees kort, duidelijk en maak een punt.
  5. Gebruik argumenten, geen uitroepen.
  6. Geen commerciële boodschappen.
  7. Niet op de persoon spelen.
  8. Niet discrimineren, aanzetten tot haat of oproepen tot geweld (ook niet voor de grap).
  9. Van bezoekers die een reactie achterlaten op de site wordt automatisch het IP-adres opgeslagen.
  10. De redactie geeft reacties die dreigende taal bevatten door aan de veiligheidscoördinator van de Hogeschool Rotterdam.

Lees hier alle details over onze spelregels.

Back to Top