Dat studenten moeten leren samenwerken snapt iedereen. Maar als dat alleen maar gebeurt om tijd te besparen, leren studenten niet samenwerken en is het resultaat desastreus, schrijft Mark Smit.

Het klinkt prachtig: Je zet een stuk of vijf studenten bij elkaar in een groep. Je geeft ze een opdracht. Ze verdelen de taken en helpen elkaar als ze vastzitten. Als docent ga je er af en toe bij zitten om te kijken of het nog loopt. En achteraf beoordeel je het groepsproduct. Dan leren de studenten samenwerken en het scheelt de docent een hoop begeleidings- en beoordelingstijd.

In het gunstigste geval werkt het ook zo. Maar onbewust geven we studenten vaak veel te snel te veel verantwoordelijkheid voor de samenwerking en begeleiden we ze niet adequaat. En veel te vaak is de keuze voor groepswerk ingegeven door de vermeende tijdswinst ervan, en niet door het gewenste leereffect in het samenwerken zelf.

In de praktijk heeft dat desastreuze gevolgen. Door docenten verwaarloosde groepsprocessen leiden tot onderling wantrouwen, meeliften of juist studenten die alle verantwoordelijkheid naar zich toetrekken. Uitsluiting, ruzie en op zijn minst tegenvallende resultaten. Groepswerktrauma’s: ‘nooit meer groepswerk, alsjeblieft!’ En het ergste: niets geleerd over hoe je goed samenwerkt.

Leren samenwerken is essentieel voor alle beroepen. Het is een veelomvattende competentie die gaat om communicatie, oplossen van meningsverschillen, verantwoordelijkheden en werkzaamheden eerlijk verdelen, verwachtingen uitspreken, hulp durven vragen, fouten durven toegeven en nog veel meer. Niet iets dat studenten wel leren door het gewoon maar te doen en af en toe tegen de lamp te lopen. Net als alle ingewikkelde dingen moet je het stapsgewijs leren. Dat betekent: begeleid oefenen, feedback organiseren, knelpunten bespreken, enzovoort.

Juist die begeleiding wordt in veel groepsprojecten onderschat. Er wordt wel gevraagd naar resultaten van onderzoek, advies of ontwerpwerk, maar niet naar de voortgang in het groepsproces zelf. Veel docenten voelen zich comfortabel in het begeleiden op inhoud, maar veel minder in het boven tafel krijgen van smeulende conflicten binnen de groep, om maar wat te noemen.

Het paradoxale is: kunnen samenwerken is een individuele competentie, die zich bij elk groepslid anders ontwikkelt. De ene communiceert goed, maar heeft moeite met de eigen deeltaak. De ander is goed in conflicten oplossen, maar heeft nog wat te leren in het uitspreken van verwachtingen naar anderen. Dat bij alle groepsleden boven water krijgen vergt het nodige van begeleidende en beoordelende docenten. En dan moet je ook nog begeleiden op de inhoud!

‘Zwaar’ teamwork kun je beter achterwege laten zolang je niet in staat bent om het samenwerken te begeleiden – door gebrek aan tijd óf gebrek aan begeleidingsexpertise. Veiliger is het om studenten eerst individueel de inhoudelijke basis te laten verwerven en pas later in de studie te oefenen met samenwerken als essentieel leerdoel. Met de nodige begeleiding.

Dit is geen pleidooi voor volledig individuele leertrajecten gedurende de eerste studiejaren. Het is onontbeerlijk om studenten snel te leren zich tot elkaar te verhouden. Gezamenlijke werksessies waarin studenten elkaar helpen, gericht inzetten van (begeleide!) peer-feedback of kleine opdrachten waar studenten met elkaar discussiëren of oplossingen bedenken – zonder dat ze een hele periode aan elkaar vastzitten. Het zijn methoden waarin studenten kleinschaliger en veiliger kunnen oefenen met het samenwerkingsproces, zonder grote consequenties als het een keer niet lukt.

Het paardenmiddel ‘groepsproject’ is daar lang niet het enige, en lang niet altijd het beste instrument voor.

Tekst: Mark Smit
Redactie: Olmo Linthorst
Illustratie: Marit Breuker

Meer blogs van Mark Smit

• Op zoek naar de essentie #1 – Te veel studenten zakken door onze angst dat ze onterecht slagen
• Op zoek naar de essentie #2 – Als een vak niet past, moet je het schrappen
• Op zoek naar de essentie #3 – Mag onderwijs soms ook leuk zijn?
• Op zoek naar de essentie #4 – Kan het een onsje minder met die volgepropte programma’s?
• Op zoek naar de essentie #5 – Waarom laten we studenten van die lange verslagen schrijven?
• Op zoek naar de essentie #6: Leerdoelenjungle en rubrics-terreur, wie snapt het nog?
• Op zoek naar de essentie #7: Hoeveel dwangmatige feedback kan een mens verwerken?
• Op zoek naar de essentie #8: Wie leest die giga-cursuswijzers eigenlijk?
• Op zoek naar de essentie #9: Laat roostersysteem en LMS niet het onderwijs dicteren
• Op zoek naar de essentie #10: Vind je het gek dat studenten zoveel moeten herkansen?
• Op zoek naar de essentie #11: Hoe zou je het zelf vinden om op al je werk schriftelijk te reflecteren?
• Op zoek naar de essentie #12: Je mag meer dan je denkt!
• Op zoek naar de essentie #13: Blind volgen van methodes is garantie voor tegenvaller
• Op zoek naar de essentie #14: Overbodige centralisatie – kunnen we niet beter zelf leren sturen?
• Op zoek naar de essentie #15: Grote cursussen maken het onderwijs ingewikkelder
• Op zoek naar de essentie #16: Hoe kwetsbaar kun je een programma maken?
• Op zoek naar de essentie #17: Waarom het onderwijs reorganiseren als de cultuur het probleem is?
• Op zoek naar de essentie #18: groepswerk zonder begeleiding is een ramp
• Op zoek naar de essentie #19: Is je visie op onderwijs doorleefd of van papier?

Volg ons op Instagram