Een visie moet onderdeel zijn van je cultuur. Daarom bestaat hij niet alleen op papier of uit mooie slogans. Maak dus geen haast met het formuleren van je visie en zorg dat hij breed gedeeld wordt, schrijft Mark Smit in zijn voorlopig laatste blog.

Moet er iets vernieuwd of verbeterd worden? Dan beginnen docenten vaak met opschrijven van een visie. Niets mis mee, op zich, als je je maar realiseert dat je met een papieren visie nog niets voor elkaar krijgt. De sleutel tot doordacht eenvoudig onderwijs is een visie waar je elke dag naar handelt. Dat is een visie die leeft.

Laatst hoorde ik een voorbeeld van hoe het niet moet: een onderwijsinstelling die zichzelf wat kleurloos en richtingloos vond, ging op zoek naar een nieuwe visie. Van alle manieren waarop je dat kunt doen kozen zij de allerslechtste: ze huurden een bureau in om die visie te schrijven. Met bijpassende slogan. Heeft dat bureau docenten om input gevraagd? Wellicht. Maar doorleefd is anders.

Goeie onderwijsteams werken op basis van een sterk gezamenlijk beeld. Als docenten allemaal verschillend denken over waar het naartoe moet, is het vrij logisch dat positieve ontwikkelingen worden gefrustreerd. Stel bijvoorbeeld dat een docent de onderwijskwaliteit probeert te verbeteren door de lat te verhogen. En een andere docent doet dat door de begeleiding te verbeteren. Dan kan er een botsing ontstaan tussen twee verschillende onderwijsvisies: draait het onderwijs om de toetsresultaten van studenten of om hun leerproces? Wie de resultaten vooropstelt kan gemakkelijk het leerproces van studenten over het hoofd zien. Wie alle energie in het leerproces steekt kijkt misschien minder kritisch naar de toetsresultaten.

Maar die botsing is niet noodzakelijk. Dat is het mooie van een gedeelde visie. Je kunt het namelijk ook eens zijn dat twee verschillende maatregelen de beste manier zijn om één visie te praktiseren. Zoals: ‘De lat moet omhoog, en dat bereiken we alleen door beter te begeleiden en beter naar studenten te luisteren.’

Niet de kwaliteit van de visie is bepalend voor de uitwerking ervan, maar de mate waarin ze wordt gedragen en uitgedragen binnen de hele opleiding.

Een kenmerk van een goed werkend team is dat je aan alles voelt dat er vanuit een gezamenlijk besef wordt gehandeld. Er is consistentie in hoe de leden – van manager tot junior docent – zich gedragen. Tegenover studenten, tegenover elkaar en tegenover de buitenwereld. Gebeurt er iets dat duidelijk tegen de visie indruist (het team spant zich in om het pedagogische klimaat te verbeteren, maar een docent maakt alleen de toets moeilijker), dan wordt dat snel opgemerkt en gecorrigeerd. Niet per se door de manager, maar vaak al door de teamleden zelf.

‘Visie’ ligt daarmee dicht tegen ‘cultuur’ aan. Het is iets impliciets dat leeft binnen een team. Het uit zich in gedrag, in wat wordt geaccepteerd van elkaar en van studenten, in de communicatie, in de inrichting van de omgeving, in het taalgebruik, enzovoort. Het laat zich dan ook moeilijk onder woorden brengen.

Het platslaan van een visie in een oneliner doet een doorleefde visie geen recht. Maar het kan geen kwaad om de bestaande cultuur te beschrijven en daaruit te destilleren wat de elementen zijn die de onderwijskwaliteit vooruithelpen en welke juist in de weg staan. Het kan duidelijk maken wat je als team nog te doen hebt en waar je vanaf wilt. Waar je op wilt inzetten en waarop je elkaar kunt aanspreken.

Een werkende visie ontstaat binnen het hele team. Haastwerk loont niet. Ze moet worden doordacht. Dat kost tijd en moeite. En ja: veel praten. Werken vanuit een nieuwe of aangescherpte visie betekent ook dat er nieuwe dingen moeten worden geleerd. Ook dat kost tijd en moeite.

Oppassen dus met nieuwe visies die ver afliggen van de huidige praktijk. En nog meer oppassen met visies die ver buiten de praktijk zijn bedacht.

Tekst: Mark Smit
Redactie: Olmo Linthorst
Illustratie: Marit Breuker

Meer blogs van Mark Smit

• Op zoek naar de essentie #1 – Te veel studenten zakken door onze angst dat ze onterecht slagen
• Op zoek naar de essentie #2 – Als een vak niet past, moet je het schrappen
• Op zoek naar de essentie #3 – Mag onderwijs soms ook leuk zijn?
• Op zoek naar de essentie #4 – Kan het een onsje minder met die volgepropte programma’s?
• Op zoek naar de essentie #5 – Waarom laten we studenten van die lange verslagen schrijven?
• Op zoek naar de essentie #6: Leerdoelenjungle en rubrics-terreur, wie snapt het nog?
• Op zoek naar de essentie #7: Hoeveel dwangmatige feedback kan een mens verwerken?
• Op zoek naar de essentie #8: Wie leest die giga-cursuswijzers eigenlijk?
• Op zoek naar de essentie #9: Laat roostersysteem en LMS niet het onderwijs dicteren
• Op zoek naar de essentie #10: Vind je het gek dat studenten zoveel moeten herkansen?
• Op zoek naar de essentie #11: Hoe zou je het zelf vinden om op al je werk schriftelijk te reflecteren?
• Op zoek naar de essentie #12: Je mag meer dan je denkt!
• Op zoek naar de essentie #13: Blind volgen van methodes is garantie voor tegenvaller
• Op zoek naar de essentie #14: Overbodige centralisatie – kunnen we niet beter zelf leren sturen?
• Op zoek naar de essentie #15: Grote cursussen maken het onderwijs ingewikkelder
• Op zoek naar de essentie #16: Hoe kwetsbaar kun je een programma maken?
• Op zoek naar de essentie #17: Waarom het onderwijs reorganiseren als de cultuur het probleem is?
• Op zoek naar de essentie #18: groepswerk zonder begeleiding is een ramp
• Op zoek naar de essentie #19: Is je visie op onderwijs doorleefd of van papier?